ΔΕΠ (Υ). Το παιδί μου είναι υπερκινητικό. Τι μπορώ να κάνω.

Τι είναι η ΔΕΠ-Υ;
Πρόκειται για ένα συνδυασμό προβλημάτων της ψυχολογικής ανάπτυξης του παιδιού, που εκδηλώνονται με απρόσεκτη, παρορμητική και διαταρακτική συμπεριφορά.

Σε ποια ηλικία παρουσιάζεται η διαταραχή;
Η έναρξη της ΔΕΠ-Υ συχνά τοποθετείται στην ηλικία των 3-5 χρονών. Πολύ συχνά όμως αναγνωρίζεται από την οικογένεια ως πρόβλημα, όταν το παιδί βρεθεί σε οργανωμένες καταστάσεις, που απαιτούν ψηλό βαθμό αυτοελέγχου όπως για παράδειγμα στην προδημοτική ή στα πρώτα χρόνια της φοίτησης στο δημοτικό σχολείο.

Πώς είναι ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ;
Είναι ιδιαίτερα δραστήριο, αλλά πολλές φορές η ενεργητικότητα του είναι άσκοπη. Δεν μπορεί να μείνει καθιστό για πολλή ώρα, τρέχει, χοροπηδάει, μεταπηδά από τη μια δραστηριότητα στην άλλη, χωρίς όμως ποτέ να έχει τελειώσει κάτι που έχει αρχίσει. Είναι πολύ ομιλητικό, κάνει περισσότερη φασαρία από τα άλλα παιδιά της ηλικίας του, είναι ανυπόμονο και απαιτητικό. Είναι παρορμητικό, εύκολα μπλέκεται σε επικίνδυνες καταστάσεις, χρειάζεται αυξημένη επίβλεψη από τους μεγάλους και κάποιες φορές δείχνει σαν να μη σκέφτεται προτού κάνει κάτι. Είναι δύσκολο να συγκεντρωθεί και να κάνει δραστηριότητες που απαιτούν προσήλωση με αποτέλεσμα να έχει μαθησιακές δυσκολίες και η συμπεριφορά του το κάνει ανεπιθύμητο στην τάξη.

Πώς είναι οι σχέσεις τους με τους άλλους;
Έχουν προβλήματα με τους ενήλικες μια που δυσκολεύονται να υπακούσουν στους κανόνες και να σεβαστούν την αναγκαία πειθαρχία και μπορεί να μη είναι αγαπητά από τα άλλα παιδιά.

Πώς αισθάνεται ένα υπερκινητικό παιδί ;
Συνήθως έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, έχει κακή εικόνα για τον εαυτό του και τελικά μπορεί να απομονώνεται από τα άλλα παιδιά.

Ποια είναι η αιτία της διαταραχής;
Δεν είναι γνωστή μια αιτία που να ευθύνεται για την εκδήλωση της ΔΕΠ-Υ. Αναφέρονται πολλοί πιθανοί παράγοντες όπως: η κληρονομικότητα, οι συνθήκες κατά την εγκυμοσύνη και τη γέννηση, οι χημικές ουσίες του εγκεφάλου καθώς και ψυχολογικοί παράγοντες.

Πόσο συχνή είναι η ΔΕΠ-Υ;
Στην Κύπρο δεν έχουν γίνει έρευνες για να μετρηθεί η συχνότητα της διαταραχής. Από έρευνες σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες φαίνεται ότι 2-3% των παιδιών παρουσιάζουν ΔΕΠ-Υ. Η διαταραχή είναι περισσότερο συχνή στα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια.

Πώς γίνεται η διάγνωση της ΔΕΠ-Υ;
Η διαγνωστική διαδικασία μπορεί να θεωρηθεί ως «ομαδική εργασία» αφού πρέπει να συμμετέχουν όλοι όσοι γνωρίζουν καλά το παιδί. Δηλαδή εκτός από τον παιδοψυχίατρο ή ψυχολόγο είναι σημαντικές οι πληροφορίες που δίνουν οι γονείς, το ευρύτερο οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον, ο δάσκαλος της τάξης κ.α.
Η παρατήρηση του παιδιού στο φυσικό του περιβάλλον (π.χ. σπίτι, σχολείο) μπορεί να δώσει σημαντικές πληροφορίες για τη συμπεριφορά του και για τον τρόπο, που οι γονείς ή ο δάσκαλος το αντιμετωπίζουν. Ταυτόχρονα μπορεί να δείξει συγκεκριμένες, μη φανερές αφορμές, που μπορεί να επιδεινώνουν τη συμπεριφορά του παιδιού. Η παρατήρηση, εκτός από τη διαγνωστική διαδικασία, βοηθά επίσης στη συλλογή πληροφοριών χρήσιμων στη διαμόρφωση του θεραπευτικού προγράμματος.

Αν και δεν υπάρχει ένα ειδικό τεστ για τη ΔΕΠ-Υ, υπάρχουν αρκετές δοκιμασίες που μπορεί να βοηθήσουν και να ενισχύσουν τη διάγνωσή μας. Συνήθως για τη ΔΕΠ-Υ χρησιμοποιούνται «Δοκιμασίες Συνεχούς Απόδοσης.» ("Continuous Performance Tests, CPT) που ελέγχουν το χρονικό διάστημα που μπορεί ένα παιδί να μείνει συγκεντρωμένο σε αυτό που κάνει αλλά και πόσο παρορμητικό μπορεί να γίνει με την πάροδο της ώρας.
Η Ιατρική Εξέταση έχει σαν στόχο τον αποκλεισμό «οργανικών» νοσημάτων που μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα παρόμοια με εκείνα της ΔΕΠ-Υ και πρέπει να περιλαμβάνει τη λήψη ιατρικού ιστορικού σχετικά με την κατάκτηση των αναπτυξιακών ορόσημων (ομιλία, βάδιση, κλπ), την ύπαρξη σοβαρών νοσημάτων ή τραυμάτων, τον αποκλεισμό οφθαλμολογικών ή ωτορινολαρυγγικών νοσημάτων, εξετάσεις αίματος(έλεγχο θυρεοειδή κλπ), εγκεφαλικές βλάβες .

Σε περιπτώσεις όπου κρίνεται αναγκαίο, μπορεί να γίνουν και άλλες ειδικές αξιολογήσεις από εργοθεραπευτή, ειδικό δάσκαλο και λογοθεραπευτή.

Μήπως το παιδί έχει κάτι άλλο και τα συμπτώματα μοιάζουν με τη ΔΕΠ-Υ;
Είναι δυνατό μερικά από τα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ να παρουσιαστούν σε παιδιά που υποφέρουν από άλλες δυσκολίες και οι οποίες βέβαια έχουν τη δική τους διαφορετική αντιμετώπιση. Τέτοια παραδείγματα είναι οι αγχώδεις ή καταθλιπτικές διαταραχές, οι διάχυτες διαταραχές της ανάπτυξης, η νοητική υστέρηση και παθολογικές καταστάσεις που οφείλονται σε οργανικές αιτίες.

Είναι δυνατό εκτός από τη ΔΕΠΥ να υπάρχει ταυτόχρονα και κάποια άλλη δυσκολία;
Δεν είναι σπάνιο κάποια από τα υπερκινητικά παιδιά να παρουσιάζουν και άλλα προβλήματα όπως: αντικοινωνική και παραπτωματική συμπεριφορά ,αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη, συναισθηματικά προβλήματα, προβλήματα στις κοινωνικές δεξιότητες, σχολική αποτυχία, προβλήματα στην ανάγνωση, προβλήματα στη γραφή και σε μεγαλύτερη ηλικία μπορεί να σταματήσουν το σχολείο.

Ποια είναι η θεραπεία του ΔΕΠΥ 
Η θεραπεία πρέπει να απευθύνεται στο παιδί αλλά και στο περιβάλλον του(γονείς και δάσκαλος). Μπορεί να περιλαμβάνει φάρμακα, πρόγραμμα τροποποίησης της συμπεριφοράς, ατομική ψυχοθεραπεία, συμβουλευτική γονέων, παρεμβάσεις στο σχολείο. Ανάλογα με την περίπτωση μπορεί να προστεθούν και άλλες θεραπείες π.χ. εργοθεραπεία, λογοθεραπεία, ειδική εκπαίδευση κ.α.

Μερικές Αρχές Χειρισμού των Προβλημάτων – Συμβουλές σε γονείς
•Εντοπίστε τις αιτίες που μπορεί να επηρεάζουν την επιθυμία του παιδιού να εμπλακεί θετικά στα μαθήματα
•Δημιουργήστε ευκαιρίες για θετική προσοχή (αξιοποιείστε τα ενδιαφέροντα του παιδιού)
•Εντοπίστε τις περιπτώσεις στις οποίες το παιδί αποδίδει καλύτερα
•Να είστε σαφείς-συγκεκριμένοι σ’ αυτό που ζητάτε. Το βοηθάτε έτσι να εστιάσει την προσοχή του
•Ελαττώστε τις διασπάσεις αυξάνοντας τα επιθυμητά ερεθίσματα, ελαττώνοντας τα ανεπιθύμητα, λάβετε υπόψη τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνει το συγκεκριμένο παιδί
•Προστατέψτε και ενισχύστε την αυτοεκτίμηση του παιδιού δημιουργώντας ευκαιρίες για επιτυχία, επικοινωνώντας με ζεστασιά και αποδοχή. Χρησιμοποιείστε επιβραβεύσεις
•Αποφύγετε την επανάληψη δραστηριοτήτων
•Σπάστε τις δραστηριότητες σε στάδια (σύντομες δραστηριότητες): Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ χρειάζονται πιο συχνή και πιο άμεση επανατροφοδότηση
•Μικρές και άμεσες επιβραβεύσεις είναι πιο αποτελεσματικές
•Ήπιες τιμωρίες μπορεί να είναι αποτελεσματικές όταν χρησιμοποιούνται αραιά και όταν είναι πολύ συγκεκριμένες
•Για την επιβράβευση λάβετε υπόψη τι προτιμά το παιδί.
•Ενημέρωση και ανασκόπηση των δραστηριοτήτων βοηθά το παιδί να κατανοήσει τι αναμένεται από το ίδιο και να καταλάβει τι κάνει
•Μην επαναλαμβάνετε με απόγνωση, ξανά και ξανά το ίδιο πράγμα στο παιδί.