Αντισύλληψη. Μέθοδοι αντισύλληψης

Φυσικές μέθοδοι αντισύλληψης

Ως αντισύλληψη ορίζεται κάθε μέτρο που παίρνει ο ένας ή και οι δύο σύντροφοι για την αποφυγή μιας εγκυμοσύνης. Η αντισύλληψη περικλείει την έννοια της προσωρινής αποφυγής μιας εγκυμοσύνης, σε αντίθεση με τη στείρωση που είναι μόνιμη και μη αναστρέψιμη διαδικασία. Η αντισύλληψη είναι μέθοδος προληπτική της εγκυμοσύνης, και απευθύνεται σε γυναίκες παραγωγικής ηλικίας, οι οποίες αν και συνευρίσκονται σεξουαλικά δεν επιθυμούν κάποια κύηση, ως επιλογή τους επί του παρόντος χρόνου. Δε θα ασχοληθώ με το ηθικό μέρος του ζητήματος, καθώς αυτό είναι κάτι που άπτεται των προσωπικών πιστεύω του καθενός, τα οποία θεωρούνται απολύτως σεβαστά.
Η αντισύλληψη δεν αρκεί να γίνεται, αλλά πρέπει να γίνεται και σωστά για να αποφευχθεί μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Για να γίνεται σωστά η κάθε μέθοδος απαιτείται γνώση. Γνώση για τη συγκεκριμένη μέθοδο, σε ποιές γυναίκες απευθύνεται, τα υπέρ και τα κατά της κάθε μεθόδου. Αυτός είναι ο σκοπός της παρούσας διάλεξης.

Κατηγοριοποίηση των μεθόδων αντισύλληψης
Για διδακτικούς σκοπούς, οι μέθοδοι αντισύλληψης ομαδοποιούνται σε διάφορες κατηγορίες, ανάλογα με το μηχανισμό δράσης τους.
I. Φυσικές Μέθοδοι
(α) Αποχή (μόνιμη ή περιοδική)
(β) Διακεκομμένη συνουσία (αποτράβηγμα)
II. Τεχνικές Μέθοδοι
(α) Μέθοδοι Φραγμού
(β) Ενδομήτριο Σπείραμα
(γ) Ορμονική Αντισύλληψη
(δ) Στείρωση

Στόχος των μεθόδων αντισύλληψης

1. Στο άνδρα στόχος είναι το σπέρμα
(α) η μείωση ή η καταστολή της παραγωγής σπέρματος
(β) η αποφυγή της μεταφοράς του σπέρματος εκτός του πέους
(γ) η αποφυγή τοποθέτησης του σπέρματος στο κόλπο
(δ) η ακινητοποίηση ή η καταστροφή του σπέρματος στο κόλπο

2. Στη γυναίκα στόχος είναι
(α) η καταστολή της λειτουργίας της ωοθήκης και της ωορηξίας
(β) η αποφυγή της εισόδου του σπέρματος στη μήτρα
(γ) αποφυγή της γονιμοποίησης στη σάλπιγγα
(δ) καταστολή της κατασκήνωσης του εμβρύου στη μήτρα

Φυσικές Μέθοδοι
Οι φυσικές μέθοδοι στοχεύουν στη αποφυγή της σεξουαλικής επαφής ή στη χρήση προφυλακτικού κατά το χρονικό διάστημα γύρω από την ωορηξία. Περιλαμβάνουν τη μέθοδο της αποχής και τη διακοπτόμενη συνουσία (τράβηγμα) κατά τις γόνιμες μέρες του κύκλου. Πρόκειται για μεθόδους χαμηλής αποτελεσματικότητας, που απαιτούν πείρα και αυτοέλεγχο, ιδιότητες όχι τόσο εύκολες για νεαρά άτομα.
Επίσης πρέπει να λαμβάνομεν υπόψιν ότι το γυκαικείο libido είναι στο ψηλότερο σημείο γύρω στο χρονικό σημείο της ωορηξίας, γι αυτό η μακροχρόνια πρακτική τέτοιων μεθόδων μπορεί να οδηγήσει σε πρόβλημα ανοργασμίας, άγχους, κατάθλιψης.

Υπολογισμός των γόνιμων ημερών:
Υπάρχουν διάφορες μεθόδοι, θα αναφερθώ όμως στις πιο κύριες
(α) Ημερολογιακή μέθοδος
(β) Θερμομετρική μέθοδος
(γ) Μέθοδος της τραχηλικής βλέννας

(α) Ημερολογιακή μέθοδος (Μέθοδος του Ρυθμού):
Γνωρίζοντας ότι η ωορρηξία γίνεται στο μέσο του κύκλου των 28 ημερών, δηλαδή την 14η μέρα, αυτή η μέρα θεωρείται ως η πλέον γόνιμη μέρα του κύκλου. Νοουμένου ότι το σπερματοζωάριο μπορεί να επιβιώσει στα γεννητικά όργανα της γυναίκας 30–48 ώρες, και το ωάριο ζεί περίπου 20–30 ώρες μετά την ωορηξία, και οι δύο ημέρες που προηγούνται και έπονται της ωορηξίας θεωρούνται επίσης δυνητικά γόνιμες, δηλαδή ένα σύνολο πέντε (5) ημερών. Για μεγαλύτερη ασφάλεια μπορούμε να υπολογίσουμε το 14 ± 3, και έτσι θα έχουμε ένα σύνολο εφτά (7) ημερών. Για τις γυναίκες που ο κύκλος τους δεν είναι διάρκειας 28 ημερών, οι γόνιμες ημέρες υπολογίζονται ως ακολούθως: Από την διάρκεια του κύκλου μιας γυναίκας αφαιρείται ο αριθμός 14. Στον αριθμό που προκύπτει, προστίθεται και αφαιρείται ο αριθμός 2. Οι μέρες που προκύπτουν από τον μικρότερο μέχρι τον μεγαλύτερο αριθμό είναι οι γόνιμες μέρες.

Παράδειγμα 1:
Διάρκεια κύκλου: 30 μέρες {30 – 14 = 16} 16 ± 2 = 14 – 18
Δηλαδή οι γόνιμες μέρες στο παράδειγμα είναι οι 14, 15, 16, 17, 18.

Παράδειγμα 2:
Διάρκεια κύκλου: 25 μέρες: {25 – 14 = 11} 11 ± 2 = 9 – 13
Δηλαδή οι γόνιμες μέρες στο παράδειγμα είναι οι 9, 10, 11, 12, 13.
Για τις γυναίκες που ο κύκλος τους δεν είναι σταθερός, παίρνεται ο κύκλος με τη μεγαλύτερη διάρκεια και ο κύκλος με τη μικρότερη διάρκεια και γίνονται οι υπολογισμοί όπως στο πιο πάνω παράδειγμα. Οι μέρες που μεσολαβούν μεταξύ του μικρότερου και του μεγαλύτερου αριθμού που προκύπτουν από τους υπολογισμούς πρέπει να αποφεύγονται για αποτροπή ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.

Παράδειγμα 3:
Διάρκεια μεγαλύτερου κύκλου: 34 μέρες: (34 – 14 = 22} 22 ± 2 = 20 – 24
Διάρκεια μικρότερου κύκλου: 24 μέρες: {24 – 14 = 10} 10 ± 2 = 8 – 12
Οι γόνιμες μέρες στο παράδειγμα είναι μεταξύ της 8ης και της 24ης ημέρας.
Είναι φανερό πώς όσο ο κύκλος είναι ασταθής, τόσο πιο δύσκολο είναι να υπολογιστούν οι γόνιμες μέρες και οι μέρες που πρέπει να αποφεύγεται η σεξουαλική επαφή είναι πολλές. Πολλές φορές μάλιστα ο κύκλος δεν λειτουργεί «ρολόι» και όλα μπορούν να συμβούν. Γενικά η μέθοδος του ημερολογίου, δεν είναι αρκετά αποτελεσματική και παρουσιάζει υψηλό ποσοστό αποτυχίας (15–30 %).

(β) Θερμομετρική μέθοδος:
Η γυναίκα μετρά κάθε πρωί τη θερμοκρασία της πριν σηκωθεί από το κρεβάτι. Την ημέρα της ωορρηξίας η θερμοκρασία αυξάνεται κατά μισό (½) βαθμό Κελσίου και θα παραμείνει έτσι μέχρι την έναρξη της περιόδου. Η γυναίκα, επομένως, πρέπει να αποφύγει την επαφή τις 2–3 μέρες μετά την αύξηση της θερμοκρασίας. Υπάρχει βέβαια κίνδυνος εγκυμοσύνης εάν είχε σεξουαλική επαφή κατά τα προηγούμενα δύο εικοσιτετράωρα. Γενικά είναι μέθοδος που δημιουργεί εκνευρισμό και μόνιμη εξάρτηση από το θερμόμετρο, χωρίς πάντα το επιθυμητό αποτέλεσμα αντισύλληψης. Το ποσοστό αποτυχίας κυμαίνεται σε 20–30 %.

(γ) Μέθοδος τραχηλικής βλέννας (Μέθοδος Billing)
Βασίζεται στη αλλαγή της τραχηλικής βλέννας, όσο αφορά την ποσότητα και τη σύσταση της. Πριν την ωορηξία η βλέννα είναι μικρή σε ποσότητα και πυκνή. Γύρω από το χρονικό σημείο της ωορηξίας η τραχηλική βλέννα γίνεται αραιή, κρυσταλλική, ελαστική, και εκκρίνεται σε μεγάλη ποσότητα. Η γυναίκα μπορεί να εντοπίσει τις αλλαγές αυτές ελέγχοντας με το δάκτυλο της τη ποσότητα και τη σύσταση των κολπικών υγρών καθημερινά, ή γύρω από τις ενδιαφερόμενες ημέρες.

Διακεκομμένη συνουσία
Ονομάζεται και μέθοδος του αποτραβήγματος (Withdrawal method). Υπάρχουν δύο είδη αποτραβήγματος
(α) Coitus interruptus – Λατινικό όνομα για το τράβηγμα με την εκσπερμάτωση να γίνεται εκτός του κόλπου.
(β) Coitus reservatus – Λατινικό όνομα για το τράβηγμα χωρίς εκσπερμάτωση.
Και οι δύο μέθοδοι έχουν χρησιμοποιηθεί από την αρχαιότητα για σκοπούς αντισύλληψης. Εφαρμόζεται κατά κόρον από τα ζευγάρια αλλά δεν ενδείκνυται γιατί έχει υψηλότατα ποσοστά αποτυχίας (15–30%) και επιπλέον, μειώνει τη σεξουαλική απόλαυση και ηδονή και στους δύο συντρόφους. Στη γυναίκα μπορεί να οδηγήσει σε προσωρινή ή μόνιμη ανοργασμιά. Μπορεί επίσης να υπάρξει μερική εκσπερμάτωση μέσα ή έξω από τον κόλπο και η γυναίκα να κινδυνεύει να μείνει έγκυος.

Η διακεκομμένη συνουσία είναι η μέθοδος που χρησιμοποιείται πιο συχνά. Ο άνδρας πρέπει να τραβηχτεί από τον κόλπο τη στιγμή που θα καταλάβει ότι θα εκσπερματώσει. Πολλοί άνδρες μπορούν να ελέγξουν τον εαυτό τους και να τα καταφέρουν, άλλοι όμως όχι. Η αλήθεια είναι ότι οι πολύ νέοι δεν ξέρουν να το κάνουν, οι πολύ ερωτευμένοι δεν μπορούν, και οι εγωιστές δεν θέλουν. Μπορείτε να φανταστείτε τα αποτελέσματα του συνδυασμού και των τριών αυτών «αρετών». Άλλωστε, πριν την εκσπερμάτωση, είναι πιθανόν να υπάρξουν άλλες εκκρίσεις που να περιέχουν σπερματοζωάρια.

Τεχνικές Μέθοδοι (Μέθοδοι Φραγμού)

Κολπικές πλύσεις
Οι κολπικές πλύσεις μετά την επαφή έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως από την αρχαιότητα. Οι πλύσεις γίνονται με νερό ή διάφορες ουσίες διαλυμένες στο νερό. Μεταξύ των ουσιών που έχουν χρησιμοποιηθεί είναι το ξύδι και το λεμόνι, οι οποίες είναι όξινες και έχουν ιδιότητες αντισυπτικές και σπερματοκτόνες. Το αποτέλεσμα είναι φτωχό, με μεγάλο ποσοστό αποτυχίας.

Σπερματοκτόνα
Πρόκειται για χημικές ουσίες που τοποθετούνται στον κόλπο και καταστρέφουν ή αδρανοποιούν τα σπερματοζωάρια. Κυκλοφορούν στις εξής κυρίως μορφές:
- κολπικά χάπια
- κολπικά υπόθετα
- κολπική κρέμα ή ζελέ
- κολπικός αφρός τύπου αεροζόλ
Τοποθετούνται στο κόλπο λίγη ώρα πριν την σεξουαλική επαφή (10 λεπτά) και κάθε τοποθέτηση ισχύει για μια εκσπερμάτωση. Η δράση τους ισχύει για εξήντα περίπου λεπτά (μία ώρα) και είναι δυνατή η επαναληπτική τοποθέτηση.

Η αποτελεσματικότητα τους ως προς το αντισυλληπτικό αποτέλεσμα είναι 70% – 80%. Συνήθως χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με άλλη αντισυλληπτική μέθοδο, κυρίως το προφυλακτικό, το διάφραγμα και το κολπικό σπόγγο, οπότε η αποτελεσματικότητα μεγαλώνει πλησιάζοντας το 99%. Οι σπερματοκτόνες ουσίες είναι χημικές ουσίες και μπορεί, ανάλογα με τη συγκέντρωση και το pH τους να ερεθίσουν τον κόλπο ή το πέος. Πρέπει να γνωρίζουμε επίσης ότι οι σπερματοκτόνες ουσίες προφυλάσσουν μερικά μόνο από τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα. Τα σπερματοκτόνα συνιστούν μια καλή λύση για γυναίκες άνω των 45 ετών, που η γονιμότητα τους είναι χαμηλή. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνα τους από νέες κοπέλες που βρίσκονται στις γόνιμες μέρες τους, γιατί ο κίνδυνος μιας εγκυμοσύνης είναι πολύ μεγάλος. Η αποτελεσματικότητα τους είναι ελάχιστη, καθώς τα σπερματοζωάρια είναι πολύ γρήγορα και ευέλικτα.

Ανδρικό προφυλακτικό
Το ανδρικό προφυλακτικό είναι ένα κάλυμμα (μια λεπτή θήκη) από ελαστικό που περιέχει καουτσούκ, το οποίο χρησιμοποιείται για την κάλυψη του πέους την ώρα της συνουσίας. Έτσι το σπέρμα συγκεντρώνεται μέσα στη θήκη, χωρίς να έρθει σε επαφή με τον κόλπο και τον τράχηλο της μήτρας.

Το ανδρικό προφυλακτικό είναι πολύ δημοφιλές στις μέρες μας γιατί προστατεύει από ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη και από σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα. Η τοποθέτηση του γίνεται όταν υπάρχει πλήρης στύση του πέους και πριν από την είσοδο του στον κόλπο. Το κάθε προφυλακτικό χρησιμοποιείται μια μόνο φορά. Η έξοδος του πέους μετά την εκσπερμάτωση πρέπει να γίνεται πριν καταργηθεί η στύση, γιατί υπάρχει κίνδυνος η χαλάρωση του πέους να επιτρέψει στο σπέρμα να χυθεί μέσα στον κόλπο. Κατά την έξοδο, το προφυλακτικό συγκρατείται με δύο δάκτυλα σφικτά πάνω στο πέος για τον κίνδυνο να παραμείνει στον κόλπο μετά την έξοδο του πέους ή να χυθεί ποσότητα σπέρματος. Υπάρχουν πολλών ειδών προφυλακτικά και διαφέρουν κυρίως ως προς το μέγεθος, τη λεπτότητα και το αν επαλείφονται από ή άλλη λιπαντική ουσία. Η αποτελεσματικότητα του προφυλακτικού είναι ικανοποιητική, της τάξης του 95%. Οι αποτυχίες οφείλονται σε κατασκευαστικά μειονεκτήματα και, κυρίως σε κακό τρόπο χρήσης. Το προφυλακτικό είναι μέθοδος αντισύλληψης, που προσφέρει ασφαλή έρωτα και προστασία και στους δύο συντρόφους κατά τον κολπικό, πρωκτικό, ή στοματικό έρωτα.

Μεγαλύτερη προστασία είναι δυνατόν να επιτευχθεί με την ταυτόχρονη χρήση σπερματοκτόνου αφρού, κρέμας, ή υπόθετων. Αυτά μπορεί να ακινητοποιήσουν ή και να σκοτώσουν τα σπερματοζωάρια αν τυχόν σπάσει το προφυλακτικό. Μερικά προφυλακτικά επικαλύπτονται με τοπική αναισθητική ουσία (λιδοκαϊνη) προκειμένου να μειώσουν την τοπική ευαισθησία και να παρατείνουν τη σεξουαλική επαφή, κυρίως σε άτομα που παρουσιάζουν πρόβλημα πρόωρης εκσπερμάτωσης.
Το προφυλακτικό συνιστάται όχι μόνο ως ασφαλής μέθοδος αντισύλληψης αλλά και ως ασπίδα προστασίας από το AIDS και άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα.
Παρενέργειες: Τα προφυλακτικά δεν έχουν παρενέργειες εκτός από τα άτομα που είναι αλλεργικά στο καουτσούκ (latex).

Γυναικείο προφυλακτικό

Διατίθεται στο εμπόριο από το 1997 αλλά στη Κύπρο δεν έχει κυκλοφορήσει ακόμη. Πρόκειται για ένα μεγάλο κύλινδρο από πολυουρεθάνη, που στις δύο άκρες έχει από ένα στεφάνι. Μπαίνει ως καμπύλη στον κόλπο και καλύπτει το εσωτερικό του, εμποδίζοντας το σπέρμα να έρθει σε επαφή με τον κόλπο και τον τράχηλο. Η γυναίκα το τοποθετεί αμέσως πριν, και το αφαιρεί αμέσως μετά τη σεξουαλική πράξη. Το ένα μέρος σπρώχνεται στο κόλπο μέχρι τον τράχηλο, ενώ το στεφάνι στο ανοικτό μέρος μένει έξω από τον κόλπο.

Κύρια διαφορά από το ανδρικό είναι το ότι κατασκευάζεται από σιλικόνη, ένα αδρανές υλικό που δεν προκαλεί αλλεργία. Όπως και το ανδρικό, χρησιμοποιείται μια μόνο φορά. Μπορεί επίσης να συνδυαστεί με σπερματοκτόνες ουσίες.

(α) Πλεονεκτήματα
- ελέγχεται η χρήση του από την γυναίκα
- προστατεύει από ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη και σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα
- δεν προκαλεί αλλεργία

(β) Μειονεκτήματα
- είναι ακριβότερο από το ανδρικό προφυλακτικό
- είναι λιγότερο πρακτικό από το ανδρικό προφυλακτικό
- είναι δυσκολότερη η προμήθεια γιατί δεν έχει μεγάλη κυκλοφορία
Το γυναικείο προφυλακτικό παρουσιάζει ποσοστό αποτυχίας 21%. Μπορεί όμως να φανεί πολύ χρήσιμο όταν ο άνδρας δεν έχει προφυλακτικό. Ταιριάζει περισσότερο στις γυναίκες που έχουν κάποια σεξουαλική πείρα.

Κολπικό Διάφραγμα / Τραχηλική Καλύπτρα
Το κολπικό διάφραγμα είναι κάψα από καουτσούκ που τοποθετείται στον κόλπο με τρόπο που να καλύπτει τον τράχηλο, εμποδίζοντας την άνοδο των σπερματοζωαρίων στη μήτρα. Υπάρχουν διάφορα μεγέθη για να ανταποκρίνονται στις διάφορες μορφολογίες του τραχήλου της μήτρας. Η γυναίκα το τοποθετεί αμέσως πριν, και το αφαιρεί μετά τη σεξουαλική πράξη. Η αποτελεσματικότητα της μεθόδου είναι 75% και βελτιώνεται με την ταυτόχρονη χρήση σπερματοκτόνων ουσιών. Πρόκειται για αρκετά δύσχρηστη μέθοδο που τείνει να εγκαταλειφτεί.

Κολπικός Σπόγγος
Αποτελείται από στερεό πολυουθεράνιο αφρό. Μπορεί να περιέχει επίσης σπερματοκτόνες ουσίες. Είναι μαλακός, στρογγυλός και έχει διάμετρο 5 cm. εκ. Τοποθετείται βαθιά στο κόλπο πριν τη επαφή. Στο έξω μέρος φέρει μια λάυλον κλωστή για την αφαίρεση του. Ο σπόγγος πρώτα βρέχεται με λίγο νερό (25 ml) και μετά τοποθετείται στο κόλπο πριν την επαφή. Μπορεί να εισαχθεί στο κόλπο μέχρι και 24 ώρες προηγουμένως. Είναι μιας χρήσεως και μπορεί να παραμείνει στο κόλπο μέχρι και 30 ώρες ανεξάρτητα από τον αριθμό των σεξουαλικών επαφών.
Καλύπτει τον τράχηλο της μήτρας, και απορροφά το σπέρμα. Ποσοστό αποτυχίας 20%. Δεν προσφέρει ασφάλεια για τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα.

Ενδομητρικό Σπείραμα
(α) Μηχανικό ενδομητρικό σπείραμα
(β) Ορμονικό ενδομητρικό σπείραμα

Μηχανικό Σπείραμα (απλό)
Το ενδομητρικό σπείραμα είναι μια μικρή συσκευή μήκους 2–4 εκατοστά (cm) από εύκαμπτο πλαστικό ή συνδυασμό πλαστικού και μετάλλου, που τοποθετείται από τον γιατρό μέσα στην κοιλότητα της μήτρας, όπου μπορεί να παραμείνει για μερικά χρόνια (ανάλογα με το είδος) προσφέροντας αποτελεσματική αντισύλληψη. Το ενδομητρικό σπείραμα είναι το πιο αποτελεσματικό μέσο αντισύλληψης μετά το χάπι.
Το σπιράλ έχει διάφορα σχήματα – μπορεί να μοιάζει με δακτυλίδι, με ημικύκλιο, με το γράμμα Τ ή με τον αριθμό εφτά (7). Το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένο μπορεί να είναι πλαστικό ή πολυαιθυλένιο, και επιπλέον μπορεί να περιέχει χαλκό ή πλατίνα.

Υπάρχουν διαφόρων τύπων σπειράματα ως προς το σχήμα, το μέγεθος και τη σύσταση, άρα και μεγάλη ευχέρεια επιλογής ανάλογα με το σχήμα και το μέγεθος της ενδομητρικής κοιλότητας. Η τοποθέτηση του σπειράματος γίνεται συνήθως τις μέρες της περιόδου και δεν απαιτείται νάρκωση αν η γυναίκα έχει ήδη στο παρελθόν μείνει έγκυος. Η αφαίρεση του σπειράματος γίνεται εύκολα τραβώντας το σπείραμα από μια ισχυρή νάιλον κλωστή που προβάλλει στον κόλπο. Ο τρόπος δράσης του είναι η αναστολή της εμφύτευσης του κυήματος μέσα στη μήτρα. Το σπιράλ εμποδίζει το βλεννογόνο της μήτρας να προετοιμαστεί για την υποδοχή του γονιμοποιημένου ωαρίου. Ακόμα προκαλεί συσπάσεις στις σάλπιγγες, οι οποίες αναταράσσονται από αυτές τις γρήγορες κινήσεις και καθιστούν το ωάριο λιγότερο λειτουργικό τη στιγμή που θα συναντηθεί με το σπερματοζωάριο.

Το μειονέκτημα του σπιράλ είναι ότι κάνει τις γυναίκες πιό ευάλωτες στις μολύνσεις. Παρόλο που βρίσκεται στο εσωτερικό της μήτρας, η νάιλον κλωστή που κρέμεται στην άκρη που κατεβαίνει λίγο μέσα στο κόλπο, όπου είναι πιθανόν να βρεθούν μικρόβια ικανά να δημιουργήσουν μολύνσεις. Η κλωστη διευκολύνει την άνοδο των μικροβίων. Έχουν διαπιστωθεί περιπτώσεις μολύνσεων στις σάλπιγγες που οδήγησαν σε στειρότητα. Εξαιτίας αυτού του κινδύνου, το σπιράλ δεν συνιστάται πλέον σε γυναίκες που δεν έχουν παιδιά.
Το ενδομητρικό σπείραμα απευθύνεται σε γυναίκες με μονογαμικές σχέσεις, γιατί υπάρχει αυξημένος κίνδυνος μετάδοσης σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων στις γυναίκες που χρησιμοποιούν σπείραμα. Αν η σχέση δεν είναι μονογαμική και η γυναίκα φέρει σπείραμα, θα πρέπει να γίνεται χρήση προφυλακτικού.

Η μέθοδος αυτή, αν και πολύ αποτελεσματική, δεν ενδείκνυται σε κορίτσια που δεν έχουν αποκτήσει παιδί. Ο λόγος είναι ότι το σπείραμα απαιτεί διαστολή του τραχήλου της μήτρας για την τοποθέτηση του, μπορεί να προκαλέσει πόνους στη μήτρα, επιπλέον δε υπάρχει κίνδυνος αυτόματης αποβολής του σπειράματος.
Το ποσοστό αποτυχίας κυμαίνεται σε 2-3% και το μόνο μειονέκτημα του σπιράλ είναι ότι μερικοί οργανισμοί δεν το δέχονται, οπότε πρέπει να αφαιρεθεί. Το σπιράλ μπορεί να βγει από το γιατρό ανά πάσα στιγμή η γυναίκα αποφασίσει να διακόψει την αντισύλληψη.

Ορμονικό Σπείραμα
Το ορμονικό σπείραμα φέρει μια δεξαμενή/αντλία βραδείας απελευθέρωσης μιας προγεσταγόνου ορμόνης η οποία απελευθερώνει στον οργανισμό μια καθημερινή ποσότητα ορμόνης. Υπάρχουν στη αγορά δύο τέτοια συστήματα. Το Progestasert ® το οποίο παρέχει βραδεία απελευθέρωση προγεστερόνης σε ποσότητα 65 μg/ημέρα και είναι 1 χρόνου διάρκειας ζωής, και το Mirena ® το οποίο παρέχει βραδεία απελευθέρωση λεβονοργεστρόλης 20 μg/ημέρα και είναι 5 χρόνων δάρκειας ζωής.
Τα ορμονικά σπειράματα έχουν διπλό μηχανισμό δράσης, μηχανικό όπως τα απλά σπειράματα, αλλά και ορμονικό, και έτσι η αποτελεσματικότητα τους αξξίζει τα όρια του 99.9%. Επιπλέον έχουν το πλεονέκτημα ότι μειώνουν τον αριθμό των ημερών της περιόδου καθώς και τη ποσότητα αίματος που χάνεται με τη περίοδο.

Τεχνικές Μέθοδοι (Ορμονική Αντισύλληψη)
Η ορμονική αντισύλληψη, είναι ένα πολυσυζητημένο θέμα. Η εισαγωγή του «χαπιού» το 1960, συνδέθηκε με το γυναικείο κίνημα, τη σεξουαλική απελευθέρωση, με τα έκλυτα ήθη, τη διάδοση των αφροδίσιων νοσημάτων και τις συνέπειες της παραβίασης της φύσης με αιχμές τις επικίνδυνες παρενέργειες των ορμονών, οιστρογόνων και προγεστερινοειδών. Η αλήθεια είναι ότι η ορμονική αντισύλληψη είναι μια φαρμακευτική προληπτική μέθοδος, η οποία έχει κάποιες ενδείξεις, κάποιες αντενδείξεις, κάποιες ευεργετικές και κάποιες βλαπτικές δράσεις, όπως όλες οι φαρμακευτικές λύσεις. Ως προληπτική μέθοδος, η ορμονική αντισύλληψη απευθύνεται σε γυναίκες παραγωγικής ηλικίας οι οποίες δεν επιθυμούν κάποια κύηση.

Τα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι αυτά που περιέχουν συνδυασμό οιστρογόνου-προγεσταγόνου, ή μόνο προγεσταγόνο, σε διάφορες μορφές (από του στόματος, διαδερματικά, ενδορρινικά, ενδομυϊκές ενέσεις βραδείας αποδέσμευσης, υποδόρια εμφυτεύματα, ενδομήτρια σπειράματα βραδείας απελευθέρωσης προγεσταγόνου). Η επιλογή του σκευάσματος εξαρτάται από τις προτιμήσεις της ίδιας της γυναίκας, όπως και από τους λόγους και το χρόνο αποφυγής κυήσεως.

Γενικά, η ορμονική αντισύλληψη είναι μια μέθοδος ασφαλής, ως προς το αντισυλληπτικό της αποτέλεσμα, ενώ το ισοζύγιο των ευεργετικών και των βλαπτικών της επιδράσεων κλίνει σαφώς υπέρ της χρησιμοποίησής τους, από γυναίκες οι οποίες βρίσκονται σε κίνδυνο ανεπιθύμητης κυήσεως, με την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχουν αντενδείξεις. Σύμφωνα με τις νεότερες αντιλήψεις, και μετά την ηλικία των 35 ετών, η ορμονική αντισύλληψη είναι η πρώτη εκλογή για τις γυναίκες που δεν επιθυμούν κύηση, με ίδιες αντενδείξεις με τις νεότερες γυναίκες, αρκεί να γίνεται με τα μειωμένης περιεκτικότητας σε οιστρογόνο και προγεστερόνη σκευάσματα.

Μηχανισμός δράσης των ορμονικών μεθόδων αντισύλληψης
(α) αναστολή/καταστολή της ωορηξίας
(β) πύκνωση και αραίωση της τραχηλικής βλέννας
(γ) πτώση της δεκτικότητας του ενδομητρίου

Ορμονικές μορφές αντισύλληψης.
(1) Αντισυλληπτικό χάπι (Pill)
(α) Μικτό χάπι (Pill)
(β) Χάπι μόνο με προγεσταγόνο (Mini-pill)
(γ) Χάπι της επόμενης ημέρες

(2) Διαδερμική μέθοδος (Patch)
(3) Ρινική μέθοδος (Spray)
(4) Ενέσιμος προγεστερόνη
(5) Κολπικός δακτύλιος
(6) Εμφυτεύματα προγεσταγόνης
(7) Ορμονικό Σπείραμα

1. Αντισυλληπτικό Χάπι
(α) Μικτό χάπι (Pill)
Το αντισυλληπτικό χάπι αποτελεί την πλέον αποτελεσματική μέθοδο αντισύλληψης, και η αποτελεσματικότητα του είναι πέραν του 99%. Το χάπι περιέχει συνθετικά οιστρογόνα και προγεστερόνη, σε συνδυασμό ή μόνα τους. Η σωστή επιλογή χαπιού γίνεται με τη συμβουλή γιατρού, ο οποίος θα ελέγξει πιθανές αντενδείξεις. Κύριος μηχανισμός δράσης είναι η αναστολή/καταστλή της ωοθυλακιορρηξίας. Οι συνηθισμένες συσκευασίες περιέχουν 21 χάπια και η έναρξη λήψης γίνεται από την πρώτη μέρα της περιόδου. Λαμβάνονται κάθε μέρα για 21 συνεχείς μέρες. Η χρησιμοποίηση της επόμενης συσκευασίας αρχίζει μετά μια εβδομάδα, ενώ στο διάστημα που μεσολαβεί εμφανίζεται συνήθως η περίοδος.

Η αντισυλληπτική τους δράση αρχίζει από τον πρώτο κύκλο λήψης του χαπιού και διαρκεί και την εβδομάδα που δεν λαμβάνεται χάπι. Η αποτελεσματικότητα του χαπιού μπορεί να ελαττωθεί με την παράλληλη λήψη άλλων φαρμάκων. Η αντισυλληπτική του δράση ελαττώνεται επίσης αν η γυναίκα ξεχάσει να πάρει ένα χάπι. Στη περίπτωση αυτή, θα πρέπει να πάρει το χάπι που ξέχασε το συντομότερο δυνατό και όχι αργότερα από δώδεκα ώρες. Μεγαλύτερη καθυστέρηση εκθέτει στον κίνδυνο ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης ή και μικρής αιμόρροιας.
Πέρα από την αντισυλληπτική του δράση, το χάπι ελαττώνει την προεμμηνορρυσιακή τάση, βελτιώνει τη δυσμηνόρροια, λιγοστεύει την ποσότητα του αίματος της περιόδου, προστατεύει από τον καρκίνο της ωοθήκης και του ενδομητρίου, καθώς και από καλοήθεις παθήσεις των ωοθηκών. Το χάπι μπορεί να χρησιμοποιηθεί από νεαρά κορίτσια, υπό την προϋπόθεση ότι συμπλήρωσαν δύο χρόνια από την εμφάνιση της περιόδου και εφόσον δεν καπνίζουν. Η λήψη του χαπιού μπορεί να συνεχιστεί αρκετά χρόνια χωρίς διακοπή. Η ωοθηλακιορρηξία επανέρχεται αμέσως μετά τη διακοπή του χαπιού, αν όμως η γυναίκα επιθυμεί εγκυμοσύνη είναι καλό να περιμένει δύο κύκλους χωρίς λήψη αντισυλληπτικών χαπιών.

Το χάπι πρέπει να αποφεύγεται στις περιπτώσεις διαβήτη, υπέρτασης, επιληψίας, παθήσεις των αγγείων, στεφανιαία νόσος, παθήσεις του ήπατος, κακοήθεις παθήσεις του μαστού και του γεννητικού συστήματος, αιμοσφαιρινοπάθειες, συγγενής υπερλιπιδαιμία, καπνίστριες (ιδιαίτερα πάνω από 30 χρόνων). Το χάπι δεν προφυλάσσει από τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα και το AIDS. Για το λόγο αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο σε αυστηρά μονογαμικές σχέσεις. Στην αντίθετη περίπτωση θα πρέπει να συνδιάζεται με χρήση προφυλακτικού.

(β) Χάπι μόνο με προγεσταγόνο (Mini-pill)
Το Mini-pill περιέχει μόνο προγεσετρόνη και δεν περιέχει οιστρογόνο. Οι διάφορες συσκευασίες περιέχουν 28 χάπια και η έναρξη λήψης γίνεται από την πρώτη ημέρα του κύκλου χωρίς καμία διακοπή. Στη Κύπρο δεν κυκλοφορεί αυτό το είδος αντισύλληψης.

(γ) Χάπι της επόμενης ημέρας
Συνώνυμα: Αντισύλληψη ανάγκης, επείγουσα αντισύλληψη, μετασυνουσιακή αντισύλληψη. Πρόκειται για ένα ορμονικό σκεύασμα το οποίο λαμβάνεται από τη γυναίκα σε περιπτώσεις που προηγήθηκε σεξουαλική επαφή χωρίς προφύλαξη ή σε περιπτώσεις που απέτυχε η τακτική μέθοδος αντισύλληψης. Λαμβάνονται δύο (2) δισκία λεβονοργεστρέλης κατά προτίμηση εντός 12 ωρών μετά την σεξουαλική επαφή και όχι αργότερα από 72 ώρες (3 ημέρες). Ο τρόπος δράσης του χαπιού είναι η πτώση της δεκτικότητας του ενδομητρίου, ούτως ώστε οι συνθήκες του ενδομητρίου να είναι αφιλόξενες για εμφύτευση του τυχόν γονιμοποιηθέντος ωαρίου όταν φθάσει στη μήτρα. Δεν είναι εκτρωτικός παράγοντας, και δεν μπορεί να εμποδίσει την γονιμοποίηση. Αν δεν καταφέρει τον αποκλεισμό της εμφύτευσης, και το έμβρυο κατασκηνώσει στο ενδομήτριο επιτυχώς, η εγκυμοσύνη μπορεί να συνεχιστεί χωρίς κίνδυνο για το έμβρυο.

Το χάπι της επόμενης ημέρας είναι η πιο ασφαλής, ταχεία και ευκολόχρηστη μέθοδος αντισύλληψης μετά τη σεξουαλική επαφή, όπου δεν εφαρμόστηκαν άλλες τακτικές μέθοδοι αντισύλληψης ή όπου αυτές απέτυχαν. Είναι ιδιαιτέρως αποτελεσματικό και ασφαλές για τον γυναικείο οργανισμό και αποτρέπει την εγκυμοσύνη σε 70–90 % των περιπτώσεων. Όσο πιο γρήγορα λαμβάνεται μετά την επαφή, τόσο ψηλότερη είναι η αποτελεσματικότητα του. Ρόλος της επείγουσας αντισύλληψης δεν είναι η αντικατάσταση των τακτικών μέτρων προφύλαξης, αλλά αποτελεί μια συμπληρωματική, έκτακτη και περιστασιακή μέθοδο αντισύλληψης, που χρησιμοποιείται επί αποτυχίας της συμβατικής τακτικής αντισύλληψης που συνηθίζει να εφαρμόζει το ζευγάρι.

(2) Διαδερμική μέθοδος (Patch)
Είναι μέθοδος ορμονική κατά την οποία η ορμόνη παρέχεται με καθημερινή βραδεία απελευθέρωση με ειδικό μηχανισμό (Patch). Η πάτσια κολλά στο δέρμα και τοποθετείται στους πισινούς, κοιλιά, μπράτσο ή οπουδήποτε αλλού, μια φορά την εβδομάδα για τις στις τέσσερις (¾) εβδομάδες. Η μέθοδος αυτή είναι πιο αποτελεσματική από το χάπι, και πιο φιλική προς τον οργανισμό. Μειονεκτήματα της μεθόδου είναι το ψηλό κόστος, £15 το μήνα, και το πιθανό ερέθισμα του δέρματος και το ξεκόλλημα της πάτσιας, κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες με τον ιδρώτα. Αυτή η μέθοδος δεν κυκλοφορεί στη Κύπρο.

(3) Ρινική μέθοδος (Spray)
Είναι μέθοδος ορμονική κατά την οποία η ορμόνη παρέχεται με καθημερινό ψεκασμό στη μύτη με ειδική αντλία (Spray). Η μέθοδος αυτή είναι αποτετελεσματική όπως το χάπι, αλλά πιο φιλική προς τον οργανισμό. Μειονεκτήματα της μεθόδου είναι το ψηλό κόστος, το πιθανό ερέθισμα του βλεννογόνου της μύτης. Η μέθοδος του Spray δεν κυκλοφορεί στη Κύπρο.

(4) Ενέσιμος προγεστερόνη
Φαρμακευτική ουσία: Medroxyprogesterone Acetate (Depot). Η ενέσιμος μορφή αντισύλληψης κυκλοφόρησε τρία χρόνια μετα το χάπι. Χορηγείται με μορφή ενέσεων κάθε τρις (3) μήνες. Καταστέλλει την ωορηξία και έχει αποτελεσματικότητα πέραν του 99%.
Μειονεκτήματα: Οι ανωμαλίες της περιόδου είναι συχνή παρενέργεια, καθώς και η καθυστέρηση επαναφοράς της γονιμότητας. Δεν προστατεύει επίσης από σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα.
Είναι κατάλληλη μέθοδος για άτομα που ξεχνούν να πάρουν το χάπι, και για αυτές που δεν θέλουν να γνωρίζει ο σύντροφος τους ότι παίρνουν αντισύλληψη. Στο εξωτερικό κυκλοφορούν δύο σκευάσματα, το Depo-Provera® και το Megestron® Και τα δύο δίδονται με ενδομυϊκή ένεση, 150 mg κάθε 3 μήνες. Στη Κύπρο δεν κυκλοφορεί κανένα από τα δύο σκευάσματα.

(5) Κολπικός Δακτύλιος
Στρογγυλός δακτύλιος ο οποίος τοποθετείται στο κόλπο και απελευθερώνει καθημερινά 15 μg οιστραδιόλη & 120 μg ετονογεστρέλη. Μένει στο κόλπο για 3 εβδομάδες και μετά αφαιρείται. Μετά από 1 εβδομάδα χωρίς τον δακτύλιο, τοποθετείται ένας καινούργιος. Στο εξωτερικό κυκλοφορεί με την ονομασία NuvaRing®. Στη Κύπρο δεν κυκλοφορεί ακόμη.

(6) Ορμονικά Εμφυτεύματα (Implants)
Πρόκειται για ορμονική αντισύλληψη υψηλής αποτελεσματικότητας. Τα εμφυτεύματα απαιτούν μικρή χειρουργική επέμβαση για την τοποθέτηση και για την αφαίρεση. Είναι δραστικά για πέντε χρόνια. Ο μηχανισμός δράσης του είναι ορμονικός.
Μειονεκτήματα: Οι ανωμαλίες περιόδου είναι συχνή παρενέργεια, καθώς και η καθυστέρηση επαναφοράς της γονιμότητας. Δεν προστατεύουν από σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα. Στο εξωτερικό κυκλοφορούν τα ακόλουθα σκευάσματα:
(α) Norplant® – περιέχει κρυσταλλική λεβονοργεστρόλη σε 6 μαλακές καψούλες, και παρέχει αντισύλληψη για 5 χρόνια.
(β) Jadelle® (Norplant II ) – περιέχει κρυσταλλική ετονοργεστρόλη σε 1 μαλακή καψούλα και παρέχει αντισύλληψη για 3 χρόνια.
(γ) Implanon® – περιέχει κρυσταλλική λεβονοργεστρόλη σε 2 μαλακές καψούλες και παρέχει αντισύλληψη για 5 χρόνια.
Στη Κύπρο δεν προσφέρονται ακόμη.

Τεχνικές Μέθοδοι (Στείρωση)
Σε αντίθεση με την αντισύλληψη που εμπεριέχει την έννοια της αναστρεψιμότητας, οι μέθοδοι στειροποίησης έχουν σκοπό τη μόνιμη κατάργηση της γονιμότητας.

(α) Στείρωση της γυναίκας
Με τρόπο λαπαροσκοπικό ή χειρουργικό τίθενται «εκτός λειτουργίας» οι σάλπιγγες. Κόβεται και αφαιρείται ένα κομμάτι της σάλπιγγας, περίπου 2 εκ. στο κέντρο της σάλπιγγας και στη συνέχεια ράβονται ξεχωριστά τα δύο μέρη. Το αποτέλεσμα είναι συνήθως μόνιμο, αλλά όχι κατ' ανάγκη. Η λειτουργία των σαλπίγγων μπορεί να αποκατασταθεί χειρουργικά ως ένα βαθμό (ποσοστό επιτυχίας 15%). Σε περίπτωση που γυναίκα που έχει τύχει στειροποίησης αποφασίσει να αποκτήσει παιδί, αυτό μπορεί να γίνει με εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF)

(β) Στείρωση του άνδρα ή βαζεκτομή
Με τρόπο χειρουργικό αποκαλύπτεται ο σπερματικός πόρος, και αφαιρείται ένα μικρό μέρος του (2 εκ.), και στη συνέχεια ράβονται ξεχωριστά τα δύο μέρη. Mέθοδος που εφαρμόζεται κατά κόρον σε αρκετές χώρες, και σε καμία περίπτωση δεν συνεπάγεται απώλεια ανδρισμού αλλά προϊόν ώριμης σκέψης του άνδρα που απέκτησε παιδιά και θέλει πλέον να απολαύσει άφοβα τον έρωτα με την σύντροφό του.

Επιτυχία/αποτυχία των μεθόδων αντισύλληψης
Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν τα ποσοστά αποτυχίας μιας αντισυλληπτικής μεθόδου: ηλικία, μορφωτικό επίπεδο, χαρακτήρας κλπ. Γενικά, οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται τη χρονική στιγμή της συνουσίας (προφυλακτικό) είναι πιο αποτελεσματικές στη θεωρία παρά στη πράξη. Η συνολική αποτελεσματικότητα είναι μεγαλύτερη με μεθόδους που δεν σχετίζονται με τη χρονική στιγμή της συνουσίας (αντισυλληπτικό χάπι).

Συμπέρασμα
Μέθοδοι αντισύλληψης υπάρχουν πολλές, λίγες όμως, είναι οι αξιόπιστες. Εκείνη που σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί μέθοδο αντισύλληψης είναι η λύση της τελευταίας καταφυγής, η έκτρωση δηλαδή, που εκτός από ψυχολογικές και κοινωνικές αναστολές μπορεί να προκαλέσει στη γυναίκα και κινδύνους υγείας. Η σύγχρονη γυναίκα, που έχει δικαίωμα στη χαρά και στη απόλαυση του έρωτα χωρίς το άγχος μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, μπορεί να επιλέξει τη μέθοδο αντ