Εγκυμοσύνη. Ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη στην εφηβεία

Η ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, δηλαδή εγκυμοσύνη η οποία δεν είναι προγραμματισμένη, αποτελεί πραγματικότητα που βιώνουν χιλιάδες έφηβοι σ’ όλον τον κόσμο. Ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη συμβαίνει σχεδόν σ’ οποιονδήποτε:

1. Σε νεαρά άτομα τα οποία μπορεί να μην έχουν καν σταθερή σχέση.

2. Παντρεμένα ζευγάρια τα οποία δεν επιθυμούν παιδί ή δεν επιθυμούν να αποκτήσουν άλλο παιδί. 

Η ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη αποτελεί συνήθως ιδιαίτερα τραυματική εμπειρία όταν συμβεί σε έφηβους. Η εγκυμοσύνη στην εφηβεία δεν αποτελεί σπάνιο φαινόμενο παρόλη τη δυσκολία να το αποδεχτούμε. Η μεγάλη πιθανότητα τυχαίας εγκυμοσύνης στην εφηβεία οφείλεται σε δυο παράγοντες:

α. Το βιολογικό γεγονός ότι οι έφηβοι είναι γόνιμοι

β. Κακή ενημέρωση έφήβων σε θέματα αναπαραγωγικής υγείας. 

Τα τελευταία χρόνια είμαστε όλοι μάρτυρες μιας αλλαγής όσον αφορά τις πρώτες σεξουαλικές επαφές των εφήβων, διαπιστώνοντας ότι το όριο ηλικίας συνεχώς κατεβαίνει. Η πρόσφατη έρευνα "Υγεία στις Διαφυλικές Σχέσεις και τη Σεξουαλικότητα" που διεξήγαγε ο Οργανισμός Νεολαίας Κύπρου σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Αναπαραγωγικής Ιατρικής Κύπρου, σε δείγμα 1668 μαθητών Γυμνασίων, Λυκείων παγκύπρια έδειξε ότι το ένα τέταρτο των μαθητών έχει σεξουαλικές σχέσεις (37.3% των αγοριών, 13.2% των κοριτσιών, δηλαδή μέσος όρος ποσοστό 24%). Από αυτά τα παιδιά, το 68% είχαν σεξουαλική δραστηριότητα πριν την ηλικία των 16, δηλαδή 280 από τα 1668 παιδιά. Στην ερώτηση αν αντιμετώπισαν περιστατικό ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, το 10.5% των μαθητών οι οποίοι είχαν σχέσεις απάντησε ότι είχε τουλάχιστον ένα περιστατικό ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, δηλαδή ποσοστό 2.5.% (42 παιδιά).

Ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη κατά την εφηβεία - Συνέπειες
Οι επιπτώσεις ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης στην εφηβεία είναι πολυδιάστατες.

i. Σωματικές.  Η εγκυμοσύνη στην εφηβεία έχει μεγαλύτερο κίνδυνο αποβολής, πρόωρο τοκετό, γέννηση μωρού με χαμηλό βάρος.

ii. Ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις. Η έφηβη με ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη έχει μεγαλύτερες πιθανότητες
(α) να εγκαταλείψει το σχολείο
(β) να καταφύγει σε ένα βιαστικό, πρόωρο γάμο, ο οποίος με τη σειρά του έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να καταλήξει σε διαζύγιο.
(γ) να τύχει εκμετάλλευσης από επιτήδειους. 

Αναμφίβολα η έφηβη ωριμάζει μεν βιολογικά αλλά αυτό δεν συνεπάγει ετοιμότητα για εγκυμοσύνη και παιδί. Πολύ συχνά η έφηβη που μένει έγκυος αναγκάζεται να καταφύγει σε διακοπή εγκυμοσύνης, επέμβαση η οποία πιθανόν να επηρεάσει τόσο τη σωματική όσο και την ψυχολογική υγεία της έφηβης.

Στην διάρκεια βιωματικών εργαστηρίων χρησιμοποιώ την εξής άσκηση: Ζητώ από τους μαθητές ή φοιτητές να εισηγηθούν επιλογές αντιμετώπισης μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Αναφέρουν πέντε επιλογές
(α) Διακοπή εγκυμοσύνης
(β) Συνέχιση εγκυμοσύνης, Γάμος και παιδί
(γ) Ανύπαντρη μητέρα
(δ) Συνέχιση εγκυμοσύνης. Το παιδί να δοθεί για υιοθεσία
(ε) Ανύπαντροι γονείς.  Συνέχιση εγκυμοσύνης με την προυπόθεση ότι το θέλουν αμφότεροι (Έγκυος, σύντροφος).
Μέσα από τη συζήτηση καταλήγουν όλοι στο συμπέρασμα ότι η πρόληψη αποτελεί πολύ σημαντική για να μην βρεθεί η έφηβη στο δίλημμα της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.

Στον τομέα πρόληψης της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης οι έφηβοι πρέπει να θυμούνται ότι:
(α) Αν είναι σεξουαλικά ενεργοί, αλλά δεν χρησιμοποιούν μια αποτελεσματική μέθοδο αντισύλληψης, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα εγκυμοσύνης.
(β) Υπάρχει πιθανότητα να μείνει η έφηβη έγκυος από την πρώτη φορά που έχει ωορρηξία. Η πρώτη ωορρηξία μάλιστα μπορεί να συμβεί πριν την πρώτη περίοδο!
(γ) Υπάρχει πιθανότητα να μείνει έγκυος μία έφηβη από την πρώτη φορά που έχει σεξουαλική επαφή, καθώς επίσης σε κάθε επόμενη φορά. Καταρρίπτεται έτσι ο μύθος της πρώτης φοράς ή ότι αν δεν έχει οργασμό η γυναίκα δεν μένει έγκυος.
(δ) Υπάρχει πιθανότητα να μείνει έγκυος μια γυναίκα οποιαδήποτε μέρα του κύκλου, όχι μόνο γύρω στο μέσο του κύκλου (δηλαδή κατά τις υποτιθέμενες γόνιμες μέρες).

Μήνυμα προς εφήβους σε σχέση με την ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη:
(α) Η ζωή είναι πολύ όμορφη. Εμπειρίες περιμένουν τους νέους να τις γευτούν.
(β) Ο έρωτας, το σεξ, η απόκτηση οικογένειας είναι από τα πιο υπέροχα πράγματα στη ζωή αλλά μόνο όταν αισθάνονται έτοιμοι να τα δεχτούν και να αναλάβουν τις ευθύνες που συνεπάγονται. Δεν χρειάζεται να βιάζονται.
(γ) Αν ο έφηβος δεν θέλει να έχει σεξουαλικές σχέσεις, τότε έχει κάθε δικαίωμα να απέχει.
(δ) Αν όμως ο έφηβος θέλει να έχει σεξουαλικές σχέσεις, τότε έχει υποχρέωση, να χρησιμοποιοεί αντισύλληψη με ορθό τρόπο, έτσι ώστε να αποφεύεγεται η ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη.
(ε) Αν η τακτική μέθοδος αντισύλληψης αποτύχει, μπορούν να καταφύγουν σε έκτακτη μέθοδο αντισύλληψης, όπως το «χάπι της επομένης ημέρας».
(ζ) Υπάρχουν πολλές επιλογές έτσι ώστε να μην χρειαστεί ποτέ να υποστούν διακοπή εγκυμοσύνης ή να φέρουν στον κόσμο ένα παιδί πριν να είναι έτοιμοι να αναλάβουν τέτοια ευθύνη.

Στον τομέα της πρόληψης της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης οι έφηβοι πρέπει να θυμούνται ότι:
(α) 1η επιλογή: Aποχή, δηλαδή το να μην έχουν σεξουαλικές σχέσεις.
(β) 2η επιλογή: Να έχουν σεξουαλικές σχέσεις με υπευθυνότητα. Πράγμα που προϋποθέτει λήψη απόφασης μετά από πολλή, ώριμη σκέψη με βάσει τη σωστής πληροφόρηση.

Τι είναι αποχή
Αποχή είναι η πλήρης αποφυγή των σεξουαλικών σχέσεων ή η διατήρηση της παρθενιάς μέχρι το γάμο, παρ΄ όλον που υπάρχουν κι άλλες ερμηνείες. Μπορεί για κάποιους αποχή να σημαίνει το να μην έχουν ποτέ σεξουαλικές σχέσεις, ενώ για άλλους μπορεί να σημαίνει το να μην έχουν σεξουαλικές σχέσεις για κάποιο χρονικό διάστημα ή με το συγκεκριμένο άτομο.

Αποχή όμως θα πρέπει για όλους να σημαίνει συνειδητή επιλογή. Να μην αποτελεί διέξοδο λόγω άγνοιας, παραπληροφόρησης ή φόβου.
Αν λοιπόν η απόφαση ενός νεαρού ατόμου είναι να μην έχει σεξουαλικές σχέσεις θα πρέπει να είναι αρκετά σίγουρο, δυνατό ώστε να περάσει το μήνυμα αυτό στο/στη σύντροφό του.
Ο σύντροφός με επιμονή, με έξυπνα, γλυκά λόγια πιθανόν να προσπαθεί να μεταπείσει ή έμμεσα να πιέσει λέγοντας:
- «Μα όλοι το κάνουν»,
- «Μην ανησυχείς, θα χρησιμοποιήσω προστασία, θα προσέχω»
- «Αν με αγαπάς, θα το κάνεις».
Πρέπει να είστε σταθεροί και να εμμείνετε στην επιλογή σας ανεξαρτήτως τέτοιων προσπαθειών επηρεασμού.

Υπεύθυνες σεξουαλικές σχέσεις - Ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη
Η αποχή δεν αποτελεί τη μόνη επιλογή. Προστατεύει όμως 100% από ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη και τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα όπως AIDS, χλαμύδια, ο έρπης τα κονδυλώματα κτλ. Η αποχή όμως είναι δύσκολη επιλογή. Χρειάζεται μεγάλη πειθαρχία για την εφαρμογή τέτοιας απόφασης.
Όταν ένα νεαρό άτομο αισθάνεται έτοιμο να έχει σεξουαλικές σχέσεις στην εφηβεία, τότε πρέπει να χρησιμοποιήσει κάποια αποτελεσματική αντισυλληπτική μέθοδο αλλά ταυτόχρονα αποδεκτή από το άλλο μέλος του ζευγαριού. Γι αυτό οι έφηβοι θα πρέπει να περάσουν το μήνυμα στο σύντροφό τους ότι πρέπει να χρησιμοποιήσουν προστασία. Η χρήση αντισύλληψης είναι δικαίωμα και υποχρέωση.

Πιστεύω ότι η αναγνώριση του δικαιώματος των δύο φύλων σωστής πληροφόρησης - εκπαίδευσης είναι ουσιώδης. Η αυστηρή πολλές φορές κριτική στην έφηβη η οποία μένει έγκυος, αλήθεια μένει μόνη της έγκυος, δεν βοηθά κανένα που έχει ανάγκη από κατανόηση και στήριξη.

Η ενημέρωση των νέων θα τους καταστήσει ικανούς να παίρνουν υπεύθυνες αποφάσεις για τη σεξουαλικότητα, τις σχέσεις, τη ζωή. Η εκπαίδευση κι οι γνώσεις διαμορφώνουν στάσεις που γίνονται πρακτικές της ζωής. Εμείς οι μεγαλύτεροι πρέπει να τους στηρίζουμε, να βοηθούμε να γίνουν σωστοί αυριανοί πολίτες, σύντροφοι, σύζυγοι, γονείς, δίδοντας τους τα εφόδια για να μπορέσουν να αναπτυχθούν, να ωριμάσουν, να μπορούν να παίρνουν υπεύθυνες αποφάσεις. Ταυτόχρονα η επικοινωνία μαζί με τους έφηβους πρέπει να είναι ανοικτή για να μπορούν να καταφεύγουν σε βοήθεια, όταν την χρειάζονται, στους γονείς, εκπαιδευτικούς ή στους ειδικούς.

Υπηρεσίες - Ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη
Στη Κύπρο, η διακοπή εγκυμοσύνης στον ιδιωτικό τομέα είναι σχετικά εύκολη γιατί η νομοθεσία παρέχει αυτή τη δυνατότητα. Στον κρατικό όμως τομέα η διακοπή εγκυμοσύνης γίνεται μόνο στις περιπτώσεις που τίθεται θέμα σωματικής ή ψυχικής υγείας της μητέρας, βαριάς εμβρυϊκής ανωμαλίας, ή σε περιπτώσεις βιασμού.
Ακόμα όμως, και στις περιπτώσεις ανάγκης για διακοπή ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης στον ιδιωτικό τομέα, η έφηβη δεν έχει πρόσβαση σε μια οικονομικά προσιτή τιμή, έχοντας να αντιμετωπίσει το ψηλό κόστος τέτοιας υπηρεσίας. Επιπλέον, οι ενοχές, ο φόβος, ο κοινωνικός αποκλεισμός, η ψυχολογική κατάπτωση είναι μόνο μερικές από τις πολύ αρνητικές συνέπειες στη έφηβη που προχωρά στην πολύ δύσκολη απόφαση διακοπής της εγκυμοσύνης. 
Η κοπέλες αυτές πρέπει να στηρίζονται τόσο κοινωνικά όσο και ψυχολογικά στις αποφάσεις τους όσον αφορά στη σεξουαλική και αναπαραγωγική τους ζωή, με αποτέλεσμα να γίνονται συνειδητές μητέρες με υπευθυνότητα απέναντι στους εαυτούς τους, στους συντρόφους τους αλλά και στην οικογένειά τους. Κάθε ένας από εμάς έχει το δικαίωμα επιλογής αν θα κάνει παιδιά και πότε. Αυτό πρέπει να διασφαλίζεται από την πολιτεία με τρόπο που να σέβεται τον πολίτη.

Η έλλειψη υπηρεσιών σε θέματα αντισύλληψης, αντιμετώπισης της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης στα κρατικά νοσοκομεία, σκιαγραφεί ένα ακόμα δυσκολότερο σκηνικό στην παρεμπόδιση της ελευθερίας της κοπέλας ή  του ζευγαριού μέσα από τη στέρηση του δικαιώματος πρόσβασης σε κλινικές υπηρεσίες σεξουαλικής, αναπαραγωγικής υγείας.
Η οικογένεια, η πολιτεία, η ίδια η κοινωνία, έχουν υποχρέωση να προσφέρουν στους νέους αυτό που δικαιωματικά τους ανήκει. Αναγνώριση, κάλυψη των αναγκών τους σε σχέση με τη σεξουαλικότητα και την αναπαραγωγική τους υγεία.