Διατροφή & παιδιά.Τι πρέπει να τρώει το παιδί μου τώρα

Λογικές και παράλογες συστάσεις διατροφής για γαστρεντερικές διαταραχές

Πολλοί γονείς ρωτούν τον εαυτό τους αυτή την ερώτηση όταν το παιδί τους υποφέρει από μια νόσο του γαστρεντερικού. Το γαστρεντερικό σύστημα νοσεί και θα το κάνουμε υγιές εάν κάνουμε «δίαιτα» σκέφτονται πολλοί γονείς και επαγγελματίες υγείας. Οι περισσότεροι γιατροί διαφωνούν σε αυτή την ερώτηση και η αναζήτηση πληροφοριών από το διαδίκτυο επιφέρει σύγχυση.

Το παράδειγμα του Δημήτρη: Ο Δημήτρης είναι 9 ετών και παρουσιάζει συμπτώματα οξείας γαστρεντερίτιδας με πυρετό, εμέτους και διάρροιες. Ο παιδίατρος του συνιστά τη χορήγηση ηλεκτρολυτικών διαλυμάτων, η γιαγιά συνιστά μαύρο τσάι με παξιμάδια, η θεία Άννα συνιστά κόκα κόλα με αλατισμένο κουλουράκι, ο θείος Γιάννης συνιστά ελαφριά διατροφή και η μητέρα δε συμφωνεί με κανένα από όλα αυτά. Έτσι τι πρέπει να κάνει; Αν πολλοί δρόμοι οδηγούν στον ίδιο μέρος, τα περισσότερα παιδιά με διάρροια που συνήθως προκαλείται από ιούς, γίνονται καλά χωρίς οποιαδήποτε θεραπευτική παρέμβαση. Ωστόσο ο κίνδυνος αφυδάτωσης εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού και συγκεκριμένα στα βρέφη πρέπει να βεβαιωθούμε ότι αναπληρώνονται οι απώλειες υγρών λόγω διαρροιών και εμέτων. Για την αναπλήρωση των απωλειών ο παιδίατρος συνιστά τη χορήγηση ηλεκτρολυτικών διαλυμάτων. Στην ιατρική πρακτική αυτό ονομάζεται ενυδάτωση. Επιπρόσθετα συστήνεται η χορήγηση μικρών ποσοτήτων υγρών ανά τακτά χρονικά διαστήματα (10ml κάθε 3 λεπτά μέχρι να συμπληρωθούν 200ml σε μια ώρα), διότι η πόση όλης της ποσότητας απότομα συνήθως οδηγεί σε έμετο. Δυστυχώς τα περισσότερα ηλεκτρολυτικά διαλύματα δεν έχουν καλή γεύση διότι εκτός από ζάχαρη και νερό περιέχουν και αλάτι.
Σε μερικά παιδιά, ένα ηλεκτρολυτικό διάλυμα με βάση το καρότο αποτελεί την καλύτερη λύση. Μόλις οι απώλειες σε υγρά έχουν αποκατασταθεί, η επόμενη φάση της θεραπείας - επανασίτιση - ξεκινά. Τώρα το ερώτημα είναι: Τι μπορεί ο Δημήτρης να φάει; Η απάντηση είναι απλή και είναι εντυπωσιακή: σχεδόν τα πάντα! Για τα περισσότερα παιδιά, « δίαιτες για τη διάρροια» και « θεραπευτικά τρόφιμα " είναι απολύτως περιττά.

Εμπιστευτείτε το ένστικτο των παιδιών
Εάν ο Δημήτρης αισθάνεται καλά τρώγοντας μακαρόνια με σάλτσα καθώς και ρύζι με σάλτσα δεν υπάρχει πρόβλημα. Θα πρέπει μόνο να είστε προσεκτικοί με τα πολύ λιπαρά και πικάντικα τρόφιμα καθώς και με τα προϊόντα ολικής αλέσεως. Αλλά κυρίως εμπιστευτείτε το ένστικτο των παιδιών και προσφέρτέ τους ό,τι επιθυμούν και ζητούν να φάνε. Το ιατρικό υπόβαθρο των συστάσεων αυτών είναι η γνώση ότι τα κύτταρα του εντέρου προμηθεύονται το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς τους απευθείας από το ίδιο έντερο. Με απλά λόγια, διακοπές ή περιορισμοί στη σίτιση εμποδίζουν τη θεραπεία των κυττάρων του εντέρου που νοσούν. Σταδιακή επανασίτιση μπορεί να συνίσταται μόνο σε μεμονωμένες περιπτώσεις για βρέφη ηλικίας κάτω των 6 μηνών (κατευθυντήρια γραμμή από την Εταιρεία Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας και Διατροφής). Για τη μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών, ακόμα και στην παιδική ηλικία αυτό δεν είναι απαραίτητο.

Περαιτέρω απώλειες κατά τη φάση της επανασίτισης αναπληρώνονται με ηλεκτρολυτικά διαλύματα. Επίμονη διάρροια δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με μη ειδικούς διαιτητικούς περιορισμούς αλλά να προσδιορίζεται η αιτία τους, όπως αναφέρεται στο παράδειγμα που ακολουθεί.

Η Ελένη είναι 5 χρονών και προσκομίστηκε στον παιδίατρο της γιατί τις τελευταίες βδομάδες παρουσιάζει διάρροιες. Παρουσιάζει διάρροιες έως και 5 φορές την ημέρα, χωρίς ιδιαίτερο πόνο στην κοιλιά, αισθάνεται αρκετά καλά, δεν έχει χάσει βάρος και εξακολουθεί να παρακολουθεί το νηπιαγωγείο με καλή διάθεση. Πριν από αυτό το επεισόδιο, παρουσίασε γαστρεντερίτιδα με εμέτους και πυρετό που υποχώρησε σε 2 ημέρες. Τι λογικές συστάσεις μπορεί να γίνουν; Τί δεν πρέπει να συστηθεί;

Δυσανεξία στη φρουκτόζη ή τη λακτόζη;
Συχνή αιτία χαλαρών κενώσεων στα παιδιά είναι η δυσαπορρόφηση υδατανθράκων. Ως αποτέλεσμα το έντερο δεν είναι σε θέση να απορροφήσει εντελώς ένα συγκεκριμένο σάκχαρο και η ποσότητα που δεν απορροφάται υφίσταται ζύμωση από τα βακτήρια που αποικίζουν το παχύ έντερο. Αυτό οδηγεί σε πόνο στην κοιλιά, μετεωρισμό και διάρροια. Τα δύο σάκχαρα τα οποία εμπλέκονται συνήθως είναι η λακτόζη και η φρουκτόζη. Η δυσανεξία στη λακτόζη είναι αρκετά συχνή και είναι συνήθως γενετικής αιτιολογίας. Παρουσιάζεται συχνότερα στα παιδιά Ασιατικής ή Αφρικανικής καταγωγής, αλλά μπορεί να συμβαίνει και στα παιδιά Μεσογειακών χωρών και μάλιστα συχνότερα από τα παιδιά της Βόρειας Ευρώπης. Αν η Ελένη είναι Κυπριακής ή Ελλαδικής καταγωγής θα συστήσετε να αποφεύγει τρόφιμα που περιέχουν λακτόζη.

Δεδομένου ότι ένας μεγάλος αριθμός προϊόντων ελεύθερων λακτόζης με βάση το αγελαδινό γάλα είναι διαθέσιμα στο εμπόριο, είναι αρκετά εύκολο να μειώσεις τη λακτόζη από τη διατροφή και σπάνια χρειάζεται να την αντικαταστήσεις με προϊόντα σόγιας. Συνήθως δεν απαιτείται πλήρης αποκλεισμός της λακτόζης από τη διατροφή και μικρές ποσότητες λακτόζης σε καταναλωτικά αγαθά και φάρμακα δεν πρέπει να λαμβάνεται υπόψη.
Σημειώνεται ότι αυτό είναι εντελώς διαφορετικό από την περίπτωση της "πραγματικής" αλλεργίας στο γάλα αγελάδας, στην οποία ο οργανισμός αντιδρά στην πρωτεΐνη του γάλακτος. Η Ελένη συνιστάται να δοκιμάσει δίαιτα με μειωμένη λακτόζη για δύο εβδομάδες και να αξιολογηθεί το αποτέλεσμα. Σε περίπτωση που υπάρχει αμφιβολία στη διάγνωση, μια ανώδυνη εξέταση αναπνοής μπορεί να γίνει σε εξειδικευμένα ιατρεία ή στο νοσοκομείο για επιβεβαίωση της δυσανεξίας στη λακτόζη.

Αύξηση της συχνότητας της δυσανεξίας στη φρουκτόζη στις βιομηχανικές χώρες
Αν οι γονείς της Ελένης δεν είναι Κύπριοι και δεν πίνει αρκετό γάλα, αλλά λατρεύει να πίνει χυμό μήλου τότε η δυσανεξία στη φρουκτόζη είναι η πρώτη σκέψη στη διαφορική διάγνωση. Επί του παρόντος, η συχνότητα εμφάνισης της δυσανεξίας στη φρουκτόζη αυξάνεται σημαντικά στις βιομηχανικές χώρες, επειδή η κατανάλωση φρουκτόζης από τα παιδιά μας έχει αυξηθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτό οφείλεται αφενός μεν στην αύξηση του ποσού των φρούτων που τρώνε-ευτυχώς- και αφετέρου δε στην αυξημένη κατανάλωση χυμών φρούτων και γλυκών-δυστυχώς.
Η πρωτεΐνη μεταφοράς σακχάρων στο λεπτό έντερο των παιδιών μπορεί να απορροφήσει μόνο ένα ορισμένο ποσό φρουκτόζης ανά μονάδα χρόνου, επομένως περίσσεια φρουκτόζης καταλήγει άπεπτη στο παχύ έντερο.

Για πολλά παιδιά με δυσανεξία στη φρουκτόζη είναι αρκετό απλώς να περιορίσεις την κατανάλωση χυμών και γλυκών. Εάν αυτό δεν βοηθήσει, η κατανάλωση φρούτων που περιέχουν υψηλό ποσοστό φρουκτόζης και σορβιτόλης (μήλα, αχλάδια, σταφύλι, μάνγκο, ακτινίδια, καρπούζια) θα μπορούσε να περιοριστεί και να συστηθεί η κατανάλωση μπανανών και εσπεριδοειδών.

Αύξηση της συχνότητας της κοιλιοκάκης
Εάν όλες αυτές οι διαιτητικές αλλαγές δεν έχουν θετικό αποτέλεσμα για την Ελένη, ο παιδίατρος θα εξετάσει την πιθανότητα άλλων ασθενειών / δυσανεξιών.
Τις τελευταίες δεκαετίες, η συχνότητα εμφάνισης της κοιλιοκάκης ή δυσανεξίας στη γλουτένη έχει αυξηθεί σημαντικά. Όλο και περισσότερα παιδιά διαγιγνώσκονται με την ασθένεια αυτή, ακόμη και εάν εμφανίζουν μόνο μερικά από τα "τυπικά" συμπτώματα της νόσου (διάρροια, απώλεια βάρους, μείωση της σχολικής απόδοσης, διαταραχές της ανάπτυξης, ανορεξία). Στη δυσανεξία στους υδατάνθρακες, μια δίαιτα αποκλεισμού μπορεί να δοκιμαστεί για ορισμένο χρονικό διάστημα ακόμη και χωρίς επιβεβαιωμένη διάγνωση σε αντίθεση με την περίπτωση της κοιλιοκάκης που δεν πρέπει να ακολουθούνται δίαιτες δοκιμαστικά εάν δεν επιβεβαιωθεί η διάγνωση. Η διάγνωση των ύποπτων περιστατικών για κοιλιοκάκη γίνεται με την ανίχνευση ειδικών αντισωμάτων στο αίμα και επιβεβαιώνεται με τη λήψη βιοψίας από το λεπτό έντερο. Αλλαγή στη διατροφή πριν τη λήψη αίματος για ανίχνευση αντισωμάτων και πριν τη βιοψία μπορεί να υποκρύψουν τη διάγνωση της νόσου για μήνες.

Εάν επιβεβαιωθεί η διάγνωση της κοιλιοκάκης, η αλλαγή της δίαιτας είναι πολύ πιο αυστηρή από την περίπτωση της δυσανεξίας των υδατανθράκων. Η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης δεν πρέπει να περιέχει προϊόντα που παρασκευάζονται από σιτάρι, σίκαλη, το κριθάρι και βρώμη. Συνήθως, οι γονείς χρειάζονται συμβουλές από έναν επαγγελματία διαιτολόγο που είναι εξειδικευμένος στο νόσημα καθώς και τη βοήθεια μιας ομάδας υποστήριξης (Γερμανική Εταιρεία για την Κοιλιοκάκη).

Μόνο τα τρόφιμα που περιλαμβάνονται στη λίστα της Γερμανικής Εταιρείας κοιλιοκάκης μπορούν να καταναλωθούν. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η απουσία συμπτωμάτων δε σημαίνει ότι διακόπτεται η δίαιτα.
Χωρίς γλουτένη σημαίνει 100% χωρίς γλουτένη.
Όσον αφορά τη βρώμη, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι κατανάλωση μικρών ποσοτήτων έχει επιτραπεί για ασθενείς με κοιλιοκάκη σε ορισμένες χώρες (π.χ. στις ΗΠΑ). Στην Ευρώπη οι συστάσεις είναι πιο επιφυλακτικές θεωρώντας δύσκολο να προμηθευτούν οι ασθενείς καθαρή βρώμη, χωρίς υπολείμματα άλλων ειδών σιτηρών.

Ελκώδης κολίτιδα και νόσος του Crohn στα παιδιά
Τα παιδιά μπορεί να παρουσιάσουν χρόνιες φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου. Ευτυχώς όμως είναι σπανιότερες από τις γαστρεντερικές λοιμώξεις και τη δυσανεξία στους υδατάνθρακες. Οι δύο «ασθένειες- αδελφές" ονομάζονται νόσος του Crohn και ελκώδης κολίτιδα.

Αν και έχουν πολλά κοινά σημεία υπάρχουν και διαφορές μεταξύ τους κυρίως όσον αφορά τις διατροφικές συστάσεις. Σε γενικές γραμμές μπορούν να αντιμετωπιστούν με φαρμακευτική αγωγή (η νόσο του Crohn σε συνδυασμό με ειδική δίαιτα), αλλά δυστυχώς ακόμα δεν μπορούν να θεραπευτούν εντελώς.
Και στις δύο περιπτώσεις η κατευθυντήρια οδηγία είναι οι ασθενείς να τρώνε αυτά που ανέχονται. Λόγω της φλεγμονής στο έντερο, η ευαισθησία σε πολύ πικάντικα φαγητά και σε τρόφιμα που προκαλούν μετεωρισμό είναι μεγαλύτερη από ότι σε άτομα με υγιές έντερο. Η προσέγγιση είναι να δοκιμάζουν αυτά τα τρόφιμα σε μικρές ποσότητες και στη συνέχεια να αυξάνεται σταδιακά η ποσότητα ανάλογα με την ανοχή. Χωρίς αμφιβολία οι ασθενείς με χρόνιες φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου θα πρέπει να ακολουθούν μια υγιεινή διατροφή. Συστήνεται να τρώνε άφθονα φρούτα και λαχανικά και όσο το δυνατόν λιγότερα επεξεργασμένα τρόφιμα, γλυκά και σακχαρούχα ποτά.

Όσον αφορά τη νόσο του Crohn σε κάποιους ασθενείς μπορεί να χορηγηθεί ειδικό διαιτητικό διάλυμα αντί για φαρμακευτική αγωγή στα αρχικά στάδια της νόσου. Σε αυτή την περίπτωση, οι ασθενείς πίνουν μόνο αυτό το ειδικό διάλυμα για 6-8 βδομάδες και αυτό οδηγεί σε κλινική βελτίωση σε σύντομο χρονικό διάστημα. Επιπρόσθετα σημειώνεται ότι οι ασθενείς με νόσο του Crohn πρέπει να είναι προσεκτικοί εάν έχουν στενώσεις στο έντερο. Στην περίπτωση αυτή, ο γενικός κανόνας ότι όλα επιτρέπονται δεν ισχύει πλέον και πρέπει να περιορίζονται τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες.

Είναι απαραίτητη η θεραπεία των εντερικών μυκητιάσεων;
Τι γίνεται αν δεν είναι ούτε δυσανεξία σε τρόφιμα ούτε μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος του εντέρου; Θα μπορούσε να είναι μύκητες στο έντερο; Μπορούν να μην αντιμετωπίζονται με δίαιτα; Ή έχει διαταραχθεί η φυσιολογική χλωρίδα του εντέρου; Αυτές οι ερωτήσεις απασχολούν συχνά και πολλά χρήματα δαπανώνται για - συνήθως παράλογες - εργαστηριακές εξετάσεις. Η επιβεβαίωση της ύπαρξης μυκήτων στο έντερο δεν είναι ασθένεια! Η κατάσταση αυτή είναι σημαντική μόνο για τα άτομα με ανοσολογικές ανεπάρκειες και τα άτομα που βρίσκονται υπό χημειοθεραπεία γιατί σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να δοθεί θεραπεία. Σε ανθρώπους που έχουν ένα υγιές ανοσοποιητικό σύστημα η διαπίστωση αυτή δεν θα καταλήξει σε περαιτέρω συνέπειες για αυτό δεν πρέπει να θεωρείται νόσος και ούτε να προτείνεται κάποια διαιτητική αλλαγή.

Επανειλημμένως είμαστε αντιμέτωποι με τους πιο παράλογους διαιτητικούς περιορισμούς στα παιδιά για τη θεραπεία των «εντερικών μυκητιάσεων». Φυσικά κανένας παιδίατρος δε θα αντικρούσει τη σύσταση ότι τα παιδιά πρέπει να τρώνε λιγότερα γλυκά και περισσότερα φρούτα, λαχανικά και προϊόντα ολικής αλέσεως, αλλά θα διαφωνήσει σε πιο αυστηρούς διαιτητικούς περιορισμούς. Γιατί λοιπόν οι "δίαιτες" συχνά βοηθούν; Όλες οι δίαιτες - λογικές ή όχι - έχουν την επίδραση του εικονικού φαρμάκου (placebo), δηλαδή βοηθούν ως αποτέλεσμα της χορήγησης του και όχι επειδή οι αλλαγές στη διατροφή είναι λογικές. Αυτό ισχύει και για τις συστάσεις που έγιναν για να αντιμετωπιστεί οποιαδήποτε αλλαγή στην εντερική χλωρίδα.
Εξετάσεις κοπράνων ή διαιτητικές αλλαγές δεν έχουν νόημα.

Συμπέρασμα
Συγκεκριμένες αλλαγές στη διατροφή μπορεί να είναι χρήσιμες στη θεραπεία ορισμένων γαστρεντερικών διαταραχών, αλλά η συμβουλή που συνήθως δίνεται αυτόματα: άρρωστο γαστρεντερικό σύστημα σημαίνει ελαφριά διατροφή θα πρέπει να θεωρείται παράλογη.