Σοκολάτα και παιδί: ένα παρεξηγημένο έδεσμα

Η σοκολάτα αποτελεί ένα ιδιαίτερα αγαπημένο τρόφιμο για μικρούς και μεγάλους.  Η είδηση ότι η σοκολάτα μπορεί να είναι ευεργετική στη υγεία είναι κάτι που ακούεται «γλυκά» στα αυτιά των περισσοτέρων ανθρώπων και ιδιαίτερα στους γονείς αν αναλογιστεί κανείς το πόσο συχνά την αναζητούν τα παιδιά μας. Κι όμως από τον 16ο αιώνα είχαν γραφτεί πολλά για τις θεραπευτικές ιδιότητες της σοκολάτας. Οι ευρωπαίοι εξερευνητές γνώριζαν, χάρις στους Αζτέκους και τους Μάγιας, τους σπόρους του κακάο που καλλιεργούνταν στην Νότια Αμερική για εκατοντάδες χρόνια. Το 17ο αιώνα, η ζεστή σοκολάτα είχε εξαπλωθεί σε όλη την Ευρώπη και ήταν το αγαπημένο ρόφημα όλων των αριστοκρατών και αυλικών της εποχής, οι οποίοι την κατανάλωναν ως αφροδισιακό και ως αντίδοτο για την κούραση και εξάντληση. Πέρασαν αρκετά χρόνια και μόλις τον 19ο αιώνα το κακάο και κατ’ επέκταση η σοκολάτα άρχισαν να χρησιμοποιούνται και ως υλικά στη ζαχαροπλαστική. Στις μέρες μας, η σοκολάτα αποτελεί το δημοφιλέστερο τρόφιμο στις γυναίκες και το δεύτερο δημοφιλές στους άνδρες.

Πως φτιάχνεται η σοκολάτα;

Όσον αφορά την παρασκευή της σοκολάτας, γίνεται συλλογή καρπών κακάο από το κακαόδεντρο, οι καρποί αφήνονται να ωριμάσουν και στη συνέχεια ζυμώνονται, καθαρίζονται, αποφλοιώνονται και αλέθονται. Στο υγρό σοκολάτας που προκύπτει, το οποίο έχει πικρή γεύση, προστίθεται ζάχαρη και βούτυρο κακάο και όλα αυτά αναμιγνύονται για να προκύψει η μαύρη σοκολάτα. Η διαφορά της σοκολάτας γάλακτος από την μαύρη είναι ότι η πρώτη περιέχει και γάλα.

Τι περιέχει η σοκολάτα;

Η σοκολάτα έχει ξεχωριστές διατροφικές ιδιότητες καθώς περιέχει υδατάνθρακες, λίπη, πρωτείνη φυτικής προέλευσης, μεγάλες ποσότητες καλίου και μαγνησίου, αξιοσημείωτες ποσότητες ασβεστίου, νατρίου και χαλκού, μικρές ποσότητες βιταμίνης Α, θειαμίνης, ριβοφλαβίνης, βιταμίνης D, βιταμίνης Ε, σιδήρου, αλκαλοειδή, πολυφαινόλες κ.α.

Ο συνδυασμός λιπαρών που παίρνουμε από τη σοκολάτα είναι τέτοιος που γι αυτό το λόγο η μέτρια κατανάλωση σοκολάτας δεν επιφέρει αρνητικές επιδράσεις στα λιπίδια, εφόσον η πρόσληψη ολικού λίπους και θερμίδων κυμαίνονται στα φυσιολογικά όρια. Αξίζει να σημειωθεί δε ότι η μαύρη σοκολάτα δεν περιέχει καθόλου χοληστερόλη και δεν προκαλεί εθισμό.

Το ασβέστιο, μαγνήσιο και κάλιο που περιέχει η σοκολάτα έχει βρεθεί ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της υπέρτασης και στη μείωση καρδιαγγειακών νοσημάτων, προσδίδοντας έτσι στη σοκολάτα επιπλέον διατροφική αξία. Επίσης, η σοκολάτα περιέχει αλκαλοειδή, δηλαδή οργανικές ουσίες που βρίσκονται στα φυτά, οι οποίες είναι ιδιαίτερα ευεργετικές για τον οργανισμό. Η πιο σημαντική είναι η θεοβρωμίνη που είναι μεταβολίτης της καφείνης και περιέρχεται σε τριπλάσια ποσότητα στη μαύρη σοκολάτα σε σχέση με τη σοκολάτα γάλακτος. Γενικώς όμως, η καφείνη, βρίσκεται σε πολύ μικρότερες ποσότητες στη σοκολάτα σε σχέση με τον καφέ, τσάι και αναψυκτικά τύπου cola. Μια σοκολάτα μετρίου μεγέθους περιέχει περίπου 6 mg καφείνης, ενώ 1 φλιτζάνι καφέ περιέχει 100-150 mg οπότε δεν θα μπορούσαν ούτε οι ενήλικες αλλά ούτε και τα παιδιά να υποφέρουν από ανησυχία και αϋπνία λόγω της καφείνης.

H σοκολάτα έχει ψυχοδιεγερτικές ιδιότητες λόγω της φαινυλαιθυλαμίνης που περιέχει. Επίσης, μετά την κατανάλωσή της απελευθερώνονται από τον εγκέφαλο οι ενδορφίνες, φυσικά οπιοειδή, τα οποία έχουν αναλγητικές ιδιότητες και βελτιώνουν τη διάθεση. Αξίζει ακόμη να σημειωθεί ότι η σοκολάτα περιέχει το απαραίτητο αμινοξύ τρυπτοφάνη, η οποία μεταβολίζεται στη βιταμίνη Β3 (νιασίνη) και στη σεροτονίνη (αντικαταθλιπτική δράση)

Όλοι οι τύποι σοκολάτας περιέχουν πολυφαινόλες που χαρακτηρίζονται για τις αντιοξειδωτικές τους ικανότητες. Αυτές οι φυτοχημικές ουσίες αναφέρονται από τον Αμερικάνικο Σύλλογο Διαιτολόγων και ως θρεπτοφαρμακευτικές ουσίες, επειδή παρέχουν όφελος στην υγεία. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι οι πολυφαινόλες μπορεί να μειώσουν τη συγκέντρωση και συσσώρευση των αιμοπεταλίων, των οποίων η αυξημένη δραστηριότητα και συγκέντρωση συνδέεται με τη θρόμβωση και πιθανότατα εμπλέκεται στην ανάπτυξη και εξέλιξη αθηρωματικών βλαβών. Μια μικρή ποσότητα την ημέρα μπορεί να αραιώνει το αίμα και να μειώνει τον κίνδυνο θρόμβωσης, περίπου κατά τον ίδιο τρόπο με την ασπιρίνη σύμφωνα με αμερικανούς ερευνητές.

Οι ισχυρισμοί πως η σοκολάτα προκαλεί ημικρανίες, παχυσαρκία, ακμή, τερηδόνα και αλλεργίες, έχουν καταρριφθεί από πολλές επιστημονικές μελέτες.

- Ημικρανίες: Το τυρί και η σοκολάτα έχουν κατηγορηθεί ότι προκαλούν ημικρανίες χάρη στην περιεκτικότητά τους σε τυραμίνη. Η σοκολάτα όμως, περιέχει πολύ μικρότερη ποσότητα τυραμίνης, σε σχέση με το τυρί. Υπάρχουν επίσης άλλοι παράγοντες όπως το στρες, η κούραση, ο θυμός, η υπερένταση που είναι πολύ πιο συχνά υπεύθυνοι για την πρόκληση ημικρανίας.

- Παχυσαρκία: Η καλής ποιότητας σοκολάτα υγείας πολύ δύσκολα προκαλεί παχυσαρκία, αφού περιέχει πολύ λιγότερη ζάχαρη από τις σοκολάτες του εμπορίου. Δεν είναι ορθό να πούμε ότι τρώγοντας σοκολάτα θα παχύνουμε εκτός και αν τρώμε υπερβολικές ποσότητες.
- Ακμή: Επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν πως δεν υπάρχει καμία σύνδεση ανάμεσα στη σοκολάτα και την ακμή. Οι πιο πιθανές αιτίες για την εμφάνιση των ενοχλητικών συμπτωμάτων είναι οι ορμονικές διαταραχές και η έλλειψη φρούτων και λαχανικών από τη διατροφή.
- Τερηδόνα: Η σοκολάτα λιώνει στο στόμα και έτσι δεν παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα πάνω στα δόντια, συγκριτικά με άλλες τροφές. Παρά το γεγονός ότι η ζάχαρη μπορεί να προκαλέσει από μόνη της τερηδόνα, η σοκολάτα είναι πολύ πιο ακίνδυνη από τις καραμέλες και όλα τα παρόμοια γλυκά που κολλάνε στα δόντια. Επίσης καινούργιες έρευνες έδειξαν ότι τα βλαβονοειδή, μπορεί να προστατεύουν την επιφάνεια των δοντιών από ανάπτυξη μικροβίων.
- Αλλεργίες: Οι άνθρωποι που υποφέρουν από τροφικές αλλεργίες δεν ξεπερνούν το 2% του πληθυσμού και η αλλεργία στη σοκολάτα είναι μία από τις πιο σπάνιες. Αν παρουσιαστεί αλλεργία στη σοκολάτα, καλό είναι να ελεγχθούν το γάλα και οι ξηροί καρποί που μπορεί να περιέχει, γιατί το πιο πιθανό είναι η αλλεργία να οφείλεται σε αυτά.

Πολλά είδη σοκολάτας που προσφέρονται στο εμπόριο είναι ιδιαίτερα πλούσια σε ζάχαρα, ζωικά λίπη και θερμίδες. Λόγω και της νοστιμιάς που τη χαρακτηρίζει γίνεται αντιληπτό ότι  πρέπει να διευκρινιστεί το είδος και η ποσότητα που πραγματικά ωφελούν για να μην δημιουργούνται οι συνθήκες και η νοοτροπία για υπερκατανάλωση. Για παράδειγμα η λευκή σοκολάτα δεν είναι σοκολάτα. Και αυτό γιατί δεν περιέχει κακαόμαζα (γι αυτό και δεν έχει σκούρο χρώμα) αλλά μονάχα το λίπος το οποίο προέρχεται από τους σπόρους του κακάο. 

Η παρουσίαση και διαθεσιμότητα της σοκολάτας σαν ένα συνηθισμένο τρόφιμο, το οποίο ωστόσο πρέπει να καταναλώνεται με μέτρο, βοηθά τα παιδιά να μάθουν πώς να το εντάσσουν στη διατροφή τους χωρίς υπερβολές. Γι αυτό το λόγο συστήνεται προς κατανάλωση μια με δυο φορές την εβδομάδα (μία μικρή σοκολάτα περίπου 30 γρ.), και αφού πρώτα το παιδί έχει καταναλώσει κανονικά το προγραμματισμένο του γεύμα ή σνακ. Προτιμήστε να προωθήσετε στο παιδί σας την κατανάλωση μαύρης σοκολάτας όσο είναι ακόμα μικρό, διαφορετικά, επιλέξτε μια σοκολάτα που να περιέχει ξηρούς καρπούς, μιας και ο συνδυασμός αυτός είναι εξαιρετικά ευεργετικός.

Καλό είναι τα παιδία μετά την ηλικία των 5 ετών να γνωρίζουν πόση σοκολάτα τους αναλογεί ώστε να μπορούν να τη διαχειριστούν σωστά  και να προγραμματίσουν μόνα τους πότε θα την καταναλώσουν. Οι γονείς πρέπει να συζητούν με το παιδί και οι συμφωνίες που γίνονται θα πρέπει να τηρούνται. Για παράδειγμα, αν δώσετε μια ποσότητα σοκολάτας στο παιδί θα πρέπει να του εξηγήσετε πως δεν μπορεί να φάει κάποιο άλλο γλυκό με υπερβολική ποσότητα ζάχαρης και θερμίδων εκείνη την ημέρα και είναι καλό είναι να του αναφέρεται τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η υπερβολική κατανάλωση.

Συμπερασματικά, οι πιο πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν ότι, όταν η σοκολάτα καταναλώνεται με μέτρο, προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα για την υγεία των παιδιών και των ενηλίκων και μπορεί να συμπεριληφθεί σε μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή.