«ΣΠΙΤΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΚΑΠΝΟΥ»

Το άρθρο αυτό δημοσιεύεται στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος «ΣΠΙΤΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΚΑΠΝΟΥ». Το πρόγραμμα στηρίζεται οικονομικά από το ΙΠΕ και το Ταμείο της Ε.Ε για την Περιφερειακή Ανάπτυξη (ΕΤΠΑ).

Η Παιδιατρική Εταιρεία Κύπρου σε συνεργασία με το Γενικό Χημείο του Κράτους, την Παγκύπρια Συνομοσπονδία Ομοσπονδιών Συνδέσμων Γονέων Σχολείων Δημοτικής Εκπαίδευσης και την Β’ Παιδιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών ολοκλήρωσε διετή μελέτη με θέμα «ΣΠΙΤΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΚΑΠΝΟΥ».
Το έργο επιχορηγήθηκε από το ίδρυμα Προώθησης Έρευνας και το ταμείο της Ε.Ε για την Περιφερειακή Ανάπτυξη (ΕΤΠΑ).
Βασικός στόχος του έργου ήταν να συνδράμει στην καλλιέργεια αντικαπνιστικής νοοτροπίας στο σπίτι και στο αυτοκίνητο της οικογένειας στην παρουσία μικρών παιδιών, μειώνοντας έτσι την έκθεση των παιδιών στον καπνό του τσιγάρου.
Επιγραμματικά, το έργο εκπονήθηκε στις επαρχίες Λευκωσίας, Λάρνακας και Αμμοχώστου σε τρεις φάσεις. Στην πρώτη φάση μελετήθηκαν οι γνώσεις, οι πρακτικές και οι συνήθειες τόσο των παιδιών όσο και των γονιών τους σε σχέση με το παθητικό κάπνισμα. Ταυτόχρονα έγιναν μετρήσεις για την νικοτίνη στην ατμόσφαιρα των σπιτιών των υπό μελέτη οικογενειών αλλά και μετρήσεις για την κοτινίνη (Μεταβολίτης της νικοτίνης) στα ούρα των παιδιών. Στην δεύτερη φάση έγινε παρέμβαση στους γονείς και στα παιδιά με στόχο να ευαισθητοποιηθούν και να αυξήσουν τις γνώσεις τους σε σχέση με το παθητικό κάπνισμα. Στην τρίτη φάση επαναλήφθηκαν οι ίδιες μετρήσεις για να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα της μελέτης.

Μερικά από τα πολλά αξιοσημείωτα αποτελέσματα είναι τα εξής:
Μόνο το 61.1% των ερωτηθέντων γονιών ήξερε τι είναι το παθητικό κάπνισμα.
Παρά το γεγονός ότι η πλειοψηφία (84.1%, 76.65%, 86.5%) των ερωτηθέντων γονιών ήξερε ότι τα παιδιά που εκτίθενται στο παθητικό κάπνισμα έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να προσβληθούν από άσθμα, πνευμονία ή καρκίνο, η πλειοψηφία από αυτούς δεν γνώριζε ότι τα παιδιά που εκτίθενται στο παθητικό κάπνισμα έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάζουν ωτίτιδα, προβλήματα συμπεριφοράς ή ‘Σύνδρομο Αιφνίδιου Βρεφικού Θανάτου’.
Στην ερώτηση «Εάν καπνίζετε σε ένα άλλο δωμάτιο στο σπίτι από αυτό των παιδιών τα προστατεύετε από το παθητικό κάπνισμα» ένα σημαντικό ποσοστό 26.8% από τους γονείς, είχε την εσφαλμένη εντύπωση ότι προστατεύονται. Στην ερώτηση «Όταν καπνίζετε κοντά σε ένα ανοικτό παράθυρο τότε προστατεύετε τα παιδιά σας από το παθητικό κάπνισμα» είχαμε και πάλι τα ίδια περίπου αποτελέσματα με την προηγούμενη ερώτηση (29.06%).
Μόνο το 36.52% των παιδιών, πριν την παρέμβαση, ήξερε ότι ο καπνός του τσιγάρου περιέχει περισσότερες από 4000 τοξικές ουσίες, ενώ μετά την παρέμβαση το ποσοστό έφτασε το 51.67%.
Πριν την παρέμβαση, 8.2% των παιδιών απάντησε ότι διαφωνεί πως η έκθεση των παιδιών στο καπνό του τσιγάρου είναι δυνατό να προκαλέσει καρκίνο. Το ποσοστό αυτό έπεσε στο 4.54 % μετά την παρέμβαση.
Το ένα τρίτο των ερωτηθέντων παιδιών (33.83%) απάντησε ότι εάν κάποιος καπνίζει σε ένα άλλο δωμάτιο στο σπίτι από το χώρο όπου βρίσκονται τα ίδια, τότε προστατεύονται από το παθητικό κάπνισμα.
Το 5.8% των ερωτηθέντων παιδιών πριν την παρέμβαση δήλωσε ότι οι γονείς τους καπνίζουν ελεύθερα στο αυτοκίνητο και ποσοστό 64.1% δήλωσε ότι οι γονείς τους δεν καπνίζουν ποτέ. Μετά την παρέμβαση τα ποσοστάστην ερώτηση αυτή ήταν 2.78% και 76.02% αντίστοιχα.

Σε ποσοστό 38.95 % από τα νοικοκυριά που μελετήθηκαν, τουλάχιστον ένας από τους δυο γονείς είναι καπνιστής. Επιπλέον σε ποσοστό 70.35% υπήρχε έστω και ένας από τους πατέρα, μητέρα, παππούς/γιαγιά, επισκέπτης που καπνίζει. Στο αυτοκίνητο, στην παρουσία παιδιών, το κάπνισμα δεν επιτρέπεται μόνο σε ποσοστό 81.9 % των ερωτηθέντων.
Το κάπνισμα δεν επιτρέπεται σε κανένα χώρο του σπιτιού μόνο σε ποσοστό 64.88 %, ενώ μετά την παρέμβαση έφτασε το 74.21%.
14.10% των καπνιστών δήλωσαν ότι διέκοψαν το κάπνισμα το τελευταίο χρόνο. Το ποσοστό αυτό διπλασιάστηκε και έφτασε στο 27.09% στην δεύτερη φάση (μετά την παρέμβαση).
Στα 51 παιδιά καπνιστών ο μέσος όρος κοτινίνης ούρων ήταν 4.0 ng/mL με διακύμανση < 0,8 ng/mL (όπου 0.8 ng/mL είναι το Όριο Ποσοτικού Προσδιορισμού, LOQ) μέχρι 17.9 ng/mL. Στα 40 παιδιά μη καπνιστών η μέση τιμή κοτινίνης στα ούρα ήταν 3.2 ng/mL, με διακύμανση από < 0,8 ng/mL μέχρι 15.3 ng/mL.

Συμπερασματικά η μελέτη απέδειξε τα ακόλουθα:
Παρά το γεγονός ότι η παρέμβαση ελάχιστα άλλαξε τις γνώσεις των γονιών σε σχέση με το παθητικό κάπνισμα, εντούτοις άλλαξε ουσιαστικά τις συνήθειες και τις πρακτικές που ακολουθούσαν στο σπίτι σε σχέση με το παθητικό κάπνισμα. Επιπλέον ευαισθητοποίησε τους γονείς με αποτέλεσμα ένα σημαντικό ποσοστό γονιών που συμμετείχαν στην μελέτη να διακόψει το κάπνισμα.
Η παρέμβαση άλλαξε ουσιαστικά τόσο τις γνώσεις όσο και τις πρακτικές των παιδιών σε σχέση με το παθητικό κάπνισμα. Αυτό έχει άμεσα αποτελέσματα στη σημασία που δίνει το ίδιο το παιδί στο να αποφεύγει την έκθεση του στο παθητικό κάπνισμα. Ταυτόχρονα όμως δημιουργεί μια τεράστια προοπτική οι νέοι να αποφύγουν το κάπνισμα και να μην γίνουν ενεργητικοί καπνιστές.
Οι μετρήσεις νικοτίνης ατμόσφαιρας των σπιτιών απέδειξαν ότι πραγματικά οι γονείς άλλαξαν τις συνήθειες και τις πρακτικές τους σε σχέση με το παθητικό κάπνισμα γι αυτό και οι τιμές νικοτίνης στην ατμόσφαιρα των σπιτιών μειώθηκαν στην ομάδα των καπνιστών. Στην ομάδα των μη καπνιστών οι τιμές ήταν μηδενικές τόσο πριν όσο και μετά την παρέμβαση.
Δυστυχώς όμως παρά το γεγονός ότι μειώθηκαν οι τιμές της νικοτίνης στην ατμόσφαιρα των σπιτιών, εντούτοις οι τιμές κοτινίνης ούρων τόσο στα παιδιά των καπνιστών όσο και στα παιδιά των μη καπνιστών (όπου οι μετρήσεις νικοτίνης στην ατμόσφαιρα του σπιτιού τους ήταν μηδενικές) παρέμειναν στο ίδιο επίπεδο. Τα παιδιά, επιβεβαιωμένα τόσο εργαστηριακά όσο και με τις απαντήσεις των γονιών (που δόθηκαν σε ειδικό ερωτηματολόγιο) σε σχέση με τους χώρους που κινήθηκαν τις μέρες των μετρήσεων, εκτίθενται στο καπνό του τσιγάρου έξω από το σπίτι τους και κατά κύριο λόγο στους δημόσιους χώρους.
Είναι υποχρέωση όλων μας, αρμοδίων κυβερνητικών φορέων και όλων όσων ενδιαφέρονται για την υγεία των παιδιών, να πιέσουμε να εφαρμοστεί άμεσα η νομοθεσία απαγόρευσης του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους και ταυτόχρονα να υιοθετήσουμε παρόμοια προγράμματα ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης αλλά και εκπαίδευσης τόσο των γονιών όσο και των παιδιών σε σχέση με την έκθεση τους στο καπνό.
Τα παιδιά μας είναι το μέλλον της πατρίδας μας. Αποδεδειγμένα η έκθεση τους στο καπνό του τσιγάρου είναι καταστροφική. Η μελέτη απέδειξε, μεταξύ άλλων, ότι οφείλουμε να εφαρμόσουμε άμεσα και αυστηρά την νομοθεσία για απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους.
Το μέλλον των παιδιών σας είναι στα χέρια σας.