Ραιβόκρανο σε βρέφη και παιδιά

Τι είναι το ραιβόκρανο;

Είναι η κατάσταση που προκύπτει όταν οι μύες του λαιμού είναι σφιγμένοι, γεγονός το οποίο οδηγεί το βρέφος ή το παιδί στο να κρατά το κεφάλι ή τον αυχένα του στραμμένο προς τη μια πλευρά. Ο μυς που προσβάλλεται ονομάζεται "στερνοκλειδομαστοειδής" και, όπως λέει και το όνομά του, ενώνει το στέρνο (το οστό στο πάνω μέρος του θώρακα) με το  κεφάλι και το λαιμό. Όταν υπάρχει ραιβόκρανο, ο μυς αυτός συσπάται και οδηγεί το κεφάλι στο να στρίβει προς τη μία πλευρά, ενώ το βλέμμα στρέφεται προς την αντίθετη κατεύθυνση. 

Αποτελεί την 3η  πιο συχνή μυοσκελετική ανωμαλία της νεογνικής και παιδικής ηλικίας: εμφανίζεται στο 16% όλων των νεογνών. Συχνότερα είναι συγγενές (εμφανίζεται στη γέννηση), ενώ άλλες φορές είναι επίκτητο (εμφανίζεται στη μετέπειτα ζωή). Τα αίτια και η αντιμετώπιση είναι διαφορετικά στην κάθε μία από αυτές τις δύο περιπτώσεις.

Α. ΣΥΓΓΕΝΕΣ ΡΑΙΒΟΚΡΑΝΟ

Πού οφείλεται το συγγενές ραιβόκρανο;

Συνήθως οφείλεται στη μη φυσιολογική θέση του εμβρύου μέσα στη μήτρα της εγκυμονούσας μαμάς, ενώ σπάνια μπορεί να εμφανιστεί κατά τη διάρκεια του τοκετού (ιδιαίτερα αν το έμβρυο προβάλλει με τους γλουτούς ή ο τοκετός είναι δύσκολος ή/και ο πρώτος - πρωτότοκο παιδί). Άλλες αιτίες περιλαμβάνουν την ανώμαλη ανάπτυξη του στερνοκειδομαστοειδούς μυός, το τοπικό αιμάτωμα (συλλογή αίματος), την τοπική ίνωση (ανώμαλη πάχυνση του μυικού ιστού), καθώς και ένα σπάνιο σύνδρομο, το σύνδρομο Klippel - Feil, στο οποίο το παιδί γεννιέται με πιο κοντό ή συνεσπασμένο τον ένα στερνοκλειδομαστοειδή του μυ.

Τι συμπτώματα προκαλεί το ραιβόκρανο;

Το βρέφος γέρνει το κεφάλι στη μια πλευρά, με αποτέλεσμα μερικές φορές να προκαλείται πλαγιοκεφαλία, η οποία εάν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα μπορεί να προκαλέσει παραμόρφωση  της κεφαλής. Πόνος δεν προκαλείται.

Πώς τίθεται η διάγνωση του ραιβόκρανου;

Το συγγενές ραιβόκρανο συνήθως εντοπίζεται από τον παιδίατρο εντός των πρώτων 6 - 8 εβδομάδων ζωής. Η διάγνωση τίθεται με την προσεκτική κλινική εξέταση που πραγματοποιεί ο παιδίατρός σας: θα εξεταστεί η κινητικότητα του αυχένα και κατά πόσον αυτός αποκλείνει από τη μέση γραμμή (όταν δηλαδή στην ηρεμία, γέρνει προς τη μία πλευρά). Θα εξεταστούν επίσης οι στερνοκελιδομαστοειδείς μύες και θα ελεγχθεί εάν αυτοί είναι φουσκωμένοι (οιδηματώδεις) ή/και σφιγμένοι ή, εάν υπάρχει κάποιο εξόγκωμα. Εάν από το ιστορικό και την κλινική εξέταση η αιτία είναι προφανής, δεν χρειάζεται να γίνουν επιπλέον εξετάσεις.

Αν το παιδί μου έχει  συγγενές  ραιβόκρανο, θα εμφανίσει κάποιο αισθητικό πρόβλημα;

Όταν το παιδί είναι ξαπλωμένο, περνά πολύ περισσότερο χρόνο γυρισμένο στην μια μόνο πλευρά και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πλαγιοκεφαλία θέσης ή "επίπεδο κεφάλι" στη μία πλευρά. Έτσι, το πρόσωπό του μπορεί να φαίνεται ασύμμετρο.

Σε τι προβλήματα μπορεί να οδηγήσει το ραιβόκρανο;

Εάν δεν αντιμετωπιστεί, η κλίση του κεφαλιού μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη παραμόρφωση ή περιορισμένη κίνηση της κεφαλής, ή σε ανομοιομορφία του προσώπου.

Ποια είναι τα πιο συχνά σημάδια του ραιβόκρανου;

Συχνά, θα παρατηρήσετε ότι το παιδί σας:

• στρίβει το κεφάλι προς τη μία πλευρά (πάντα την ίδια)
• ο ένας του ώμος είναι πιο ψηλά από τον άλλο
• τα χαρακτηριστικά του προσώπου του φαίνονται ασύμμετρα,
• προτιμάει να σας βλέπει με το κεφάλι πάνω από τον ώμο και δεν μπορεί να γυρίσει το κεφάλι πλήρως προς την αντίθετη πλευρά ή/και,
• όταν το ταΐζετε, εμφανίζει δυσκολία στο να θηλάσει από το ένα στήθος (προτιμάει το άλλο) ή, όταν πίνει από μπουκάλι, αδυνατεί να γυρίσει στη μία πλευρά.

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω το παιδί μου με ραιβόκρανο;

Η αντιμετώπιση εξαρτάται από την αιτία. Βέβαια, σε όλες τις περιπτώσεις είναι πάρα πολύ σημαντικό να αναζητηθεί έγκαιρα η κατάλληλη θεραπεία, ούτως ώστε το πρόβλημα να διορθωθεί πριν προκαλέσει μόνιμη παραμόρφωση. Εάν ο παιδίατρος καταλήξει στο ότι το πρόβλημα είναι συγγενές, θα σας συστήσει ένα πλάνο ασκήσεων, με τεντώματα των αυχενικών μυών και θα σας υποδείξει πώς να κινείτε απαλά το κεφάλι προς την αντίθετη κατεύθυνση από αυτή που είναι στραμμένο. Σπάνια, εάν το πρόβλημα δε διορθωθεί με την εφαρμογή κινήσεων ή την αλλαγή θέσης, τότε μπορεί να απαιτηθεί η χειρουργική επιμήκυνση του εμπλεκόμενου τένοντα.  Παράλληλα είναι σημαντικό να ακολουθήσετε κάποιες συμβουλές:

● Όταν κρατάτε το παιδί στην αγκαλιά σας, καλό είναι να αλλάζετε συχνά την πλευρά στην οποία αυτό ακουμπά.

● Περιορίστε όσο μπορείτε τη χρήση καθίσματος/εξοπλισμού (εκτός βέβαια από την επιβίβασή του σε μέσα μεταφοράς).

● Αλλάζετε κάθε βράδυ την πλευρά στην οποία κοιμάται το παιδί (εναλλάξ).

● Όταν ταϊζετε το παιδί, προσφέρετέ του το μπουκάλι ή το στήθος με ένα τρόπο που να το ενθαρρύνει να γυρίζει το κεφάλι μακριά από την επηρεασμένη πλευρά.

● Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, τραβήξτε του την προσοχή με παιχνίδια και ήχους, ούτως ώστε να τα κάνετε να γυρίζουν το κεφάλι του και από τις 2 πλευρές.

● Τοποθετήστε το συχνά μπρούμυτα κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά όχι όταν κοιμάται.

Ποιες δραστηριότητες βοηθούν στην αντιμετώπισή  του ραιβόκρανου;

Κύριος στόχος είναι να μειωθεί η σκληρότητα του αυχένα, η κλίση της κεφαλής προς το ένα πλάγιο, καθώς και η προτίμηση του παιδιού να βλέπει προς τη μία πλευρά.

Αν υποψιάζεστε ότι το παιδί σας μπορεί να έχει σκληρότητα αυχένα στη μία πλευρά, δοκιμάστε δραστηριότητες που θα το βοηθήσουν να κάνει διατάσεις και να εξασκεί τους επηρεασμένους μύες. Οι ασκήσεις αυτές πρέπει να γίνονται αρκετές φορές την ημέρα, επεκτείνοντας σταδιακά την κίνηση καθώς ο μυς τεντώνεται. Αρχικά,:

• τοποθετήστε το  πάνω στο θώρακά σας με το κεφάλι του πάνω από τον ένα ώμο. Γύρετε πίσω σιγά - σιγά, ούτως ώστε το παιδί να είναι σε κάποια κλίση και να πρέπει σταδιακά να βάζει δύναμη για να κρατάει το κεφάλι όρθιο. Βεβαιωθείτε ότι αλλάζετε συχνά πλευρά!
• όταν το παιδί είναι μπρούμυτα, βάλτε τα χέρια σας στο θώρακά του και σταδιακά γυρίστε το από τη μια πλευρά στην άλλη. Έτσι, το παιδί θα γυρίσει το κεφάλι του στην αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν που θα το γυρίσετε και με αυτό τον τρόπο θα δυναμώσουν οι μύες και των δύο πλευρών.
• πάρτε το αγαπημένο του παιχνίδι και βάρτε το στο οπτικό του πεδίο. Μόλις  εστιάσει το βλέμμα του σε αυτό, μετακινήστε το από πλευρά σε πλευρά. Κρατώντας το 30cm μακριά από το παιδί, το βοηθάει να διατηρεί οπτική επαφή με αυτό, αλλά και να γίνεται συντονισμένη κίνηση του αυχένα και του κεφαλιού του με κάθε κίνηση που κάνετε στο παιχνίδι.
• είστε δεξιόχειρας ή αριστερόχειρας; Η πιθανότητα να κρατάτε το παιδί συνέχεια στην ίδια πλευρά σας είναι πολύ μεγάλη. Μπορεί να δυσκολεύεστε στην αρχή, αλλά φροντίστε να αλλάζετε πλευρά κάθε φορά που παίρνετε πάνω σας το παιδί! Αυτό του επιτρέπει να εξασκεί όλους του τους μύες για να βλέπει δεξιά και αριστερά.
• βάλτε ένα καθρέφτη στη μία πλευρά του, όταν παίζετε στο κρεβατάκι ή το πάρκο του. Μιλήστε του και, φωνάζοντας το όνομά του, κάντε το να γυρίσει το πρόσωπό του προς τον καθρέφτη, για να δει τον εαυτό του. Χτυπήστε με το δάκτυλο τον καθρέφτη για να βοηθήσετε το παιδί να εστιάσει σε αυτό. Μετά από κάποια ώρα, βάλτε τον καθρέφτη στην άλλη πλευρά του παιδιού.
• βάλτε το να ξαπλώσει και μιλήστε του. Πηγαίνετε και από τις δύο πλευρές του. Βεβαιωθείτε ότι μετακινήστε αργά, ούτως ώστε  να μπορεί να σας ακολουθήσει με το βλέμμα του.
• αλλάξτε την πλευρά στην οποία κοιμάται  κάθε βράδυ. Το ένα βράδυ για παράδειγμα να ακουμπάει στο αριστερό του μάγουλο, ενώ το επόμενο βράδυ, να ακουμπάει στο δεξί.  
• βάλτε το συχνά μπρούμυτα: τουλάχιστον 10 - 15 λεπτά, 3 φορές την ημέρα, καθώς έτσι θα δυναμώσουν οι μύες του και από τις 2 πλευρές.
• όταν το βάζετε για ύπνο στο κρεβατάκι του, βάρτε το αρχικά να βλέπει τον τοίχο κι αυτό, διότι το παιδί, από τη φύση του θέλει να βλέπει την κίνηση, τα πρόσωπα, το χώρο κτλ. Έτσι, θα "αναγκαστεί" να γυρίσει το κεφάλι προς την άλλη πλευρά.

Θα διορθωθεί η στάση του κεφαλιού του παιδιού μου ή θα μείνει για πάντα έτσι;

Το ραιβόκρανο έχει πολύ καλή πρόγνωση εάν ο παιδίατρος το προσέξει και το αντιμετωπίσει γρήγορα. Μετά την έναρξη της θεραπείας, ο παιδίατρος θα  ζητήσει να σας βλέπει στο ιατρείο του κάθε 2 - 4 εβδομάδες, για να παρακολουθεί τη βελτίωση του παιδιού. Με την κατάλληλη και έγκαιρη αντιμετώπιση (ειδικά εντός των 3 πρώτων μηνών ζωής), το 90 - 95% των παιδιών θα βελτιωθούν σημαντικά εντός του πρώτου χρόνου ζωής, χωρίς να υπάρξουν μακροχρόνιες επιπλοκές. Χρειάζεται όμως υπομονή!

Β. ΕΠΙΚΤΗΤΟ ΡΑΙΒΟΚΡΑΝΟ

Το επίκτητο ραιβόκρανο εμφανίζεται σε μεγαλύτερα παιδιά. Μπορεί να εμφανιστεί απότομα ή σταδιακά, αναλόγως του αιτίου.

Οι συνηθέστερες αιτίες του είναι οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού και του τραχήλου (όπως φαρυγγοαμυγδαλίτιδα, τραχηλική λεμφαδενίτιδα, αλλά και σπανιότερες λοιμώξεις όπως το απόστημα πίσω από το φάυγγα). Άλλες αιτίες είναι ο τραυματισμός στην περιοχή, η απώλεια ακοής, προβλήματα όρασης (λανθασμένη ευθυγράμμιση των ματιών), γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, σχηματισμός ουλώδους ιστού, αρθρίτιδα του λαιμού (αυχενική σπονδυλοαρθρίτιδα), σύνδρομο Sandifer, σύνδρομο Grisel’s, ή, πολύ σπάνια, όγκος του εγκεφάλου.

Τι συμπτώματα προκαλεί το επίκτητο ραιβόκρανο;

Τα συμπτώματα εξαρτώνται από την αιτία. Μπορεί να υπάρχει πόνος, αλλά και συμπτώματα που σχετίζονται με το υποκείμενο νόσημα.

Τι θα κάνετε ως γονείς εάν το παιδί σας εμφανίσει ραιβόκρανο;

Το παιδί θα πρέπει να εξεταστεί από παιδίατρο, ο οποίος θα πάρει ένα λεπτομερές ιστορικό, θα πραγματοποιήσει λεπτομερή κλινική εξέταση και, ανάλογα με την πιθανή αιτία, ίσως προβεί σε περαιτέρω έλεγχο.