Ανοικτή επιστολή προέδρου Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Παιδιατρικής σε σχέση με το ΓΕΣΥ

Το Γενικό Σχέδιο Υγείας (ΓΕΣΥ)  έχει ολοκληρώσει ένα χρόνο ζωής. Η πρωτοβάθμια περίθαλψη αποτέλεσε την πρώτη φάση του ΓΕΣΥ.

Στην Κύπρο εδώ και πολλές δεκαετίες τα παιδιά παρακολουθούνται από παιδιάτρους. Μάλιστα η Κύπρος κατέχει την πρώτη θέση σε σχέση με τον αριθμό των παιδιάτρων ανά 100 000 παιδιά σε ολόκληρη την Ευρώπη. Έχουμε δηλαδή πληθώρα παιδιάτρων σε σχέση με τον αριθμό των παιδιών και ο αριθμός των παιδιάτρων που εργάζονται στην Κύπρο είναι ο μεγαλύτερος σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Τι συμβαίνει με το ΓΕΣΥ σήμερα;

Τα παιδιά μέχρι την ηλικία των 15 χρονών εγγράφονται σε παιδιάτρους ενώ παιδιά 15-18 χρονών έχουν την επιλογή οι γονείς τους να τα εγγράψουν είτε σε παιδιάτρους είτε σε προσωπικούς ιατρούς ενηλίκων.  Επιπλέον, το σύστημα αφήνει ανοικτά «παραθυράκια» που δίνουν τη δυνατότητα ακόμα και παιδιά ηλικίας μικρότερης των 15 χρονών να μπορούν να εγγραφούν σε προσωπικό ιατρό ενηλίκων.

Αυτό αποτελεί θεμελιώδες σφάλμα και οφείλουν οι εμπλεκόμενοι φορείς να το διορθώσουν άμεσα. Μπορεί κάποιος να κατανοήσει το λόγο που λήφθηκε η απόφαση αυτή από τους αρμοδίους τη δεδομένη χρονική στιγμή, δηλαδή τους πρώτους μήνες εφαρμογής του ΓΕΣΥ  και ήταν ξεκάθαρα το γεγονός ότι η πλειοψηφία των παιδιάτρων αρνιόταν να ενταχθεί στο γενικό σχέδιο υγείας.  

Σκοπός της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Παιδιατρικής είναι να προωθεί την υγεία των παιδιών σε ολόκληρη την Ευρώπη και έχουμε καλεστεί από πολλές χώρες να δώσουμε την εμπειρογνωμοσύνη μας σε θέματα που αφορούν συστήματα υγείας ή οτιδήποτε σχετίζεται με την υγεία των παιδιών. Σαν οργανισμός κατανοούμε τη διαφορετικότητα μεταξύ των χωρών, ειδικά σε σχέση με τα συστήματα υγείας που ακολουθούν. Σε κάποιες χώρες, όπως η Κύπρος, τα παιδιά παρακολουθούνται (ή τουλάχιστον αυτό συνέβαινε μέχρι την έναρξη του ΓΕΣΥ) αποκλειστικά από παιδιάτρους, σε άλλες από γενικούς ιατρούς και κάποιες άλλες έχουν μικτά συστήματα υγείας.  Στόχος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Παιδιατρικής είναι να διασφαλίσει μέσα από τα υπάρχοντα συστήματα την καλύτερη φροντίδα υγείας των παιδιών. Αν μια χώρα, όπως για παράδειγμα η Αγγλία ή οι Σκανδιναβικές χώρες δεν έχουν ικανό αριθμό παιδιάτρων ή το σύστημα τους για δεκαετίες στηρίζει την υγεία των παιδιών σε Γενικούς Ιατρούς τότε στόχος μας είναι να διασφαλίσουμε ότι οι συγκεκριμένοι επαγγελματίες υγείας έχουν την ελάχιστη εκπαίδευση στην παιδιατρική για να μπορούν να αντιμετωπίζουν τα βασικά θέματα ανάπτυξης, διατροφής και γενικά της υγείας των παιδιών.  Ο απαιτούμενος ελάχιστος χρόνος εκπαίδευσης των επαγγελματιών υγείας που σχετίζονται με οποιοδήποτε τρόπο με τα παιδιά είναι δημοσιευμένες στο περιοδικό European Journal of Paediatrics. 

Δεν πιστεύω ότι έστω και ένας από εσάς που διαβάζετε την επιστολή αυτή μπορεί να διαφωνήσει ότι ο καλύτερος από τους επαγγελματίες υγείας να «μεγαλώσει» ένα παιδί είναι ο παιδίατρος. Υπάρχουν πολλά βιβλιογραφικά δεδομένα που το στηρίζουν αλλά και πολλά παραδείγματα από την καθημερινή μας ζωής και θα μπω στο πειρασμό να μοιραστώ μαζί σας μια πρόσφατη εμπειρία μου.  Πριν από μερικές μέρες ήρθε ένας γονιός με το δεκάχρονο παιδί του για να γνωριστούμε και να δω το βιβλιάριο υγείας του παιδιού σε σχέση με τα εμβόλια. Αφού λοιπόν συμβούλεψα το γονιό για το τι πρέπει να κάνει το παιδί αυτό ρώτησα αν έχει άλλα παιδιά. Μου απάντησε ότι έχει ακόμα ένα παιδί 16 χρονών. Το έγραψε σε προσωπικό ιατρό ενηλίκων και μου είπε ότι επισκέφθηκε ήδη το συνάδελφο εκείνο και τον διαβεβαίωσε ότι το παιδί εκείνο είναι πλήρως εμβολιασμένο και με ρώτησε αν ήθελα να δω και εγώ το συγκεκριμένο βιβλιάριο υγείας. Με έκπληξη παρατήρησα ότι το παιδί εκείνο έπρεπε να είχε ήδη κάνει τρία σημαντικά εμβόλια. Εξήγησα στο γονιό ο οποίος αμέσως κατάλαβε το πρόβλημα και προγραμμάτισε τους εμβολιασμούς του παιδιού εκείνου.

Οι εμβολιασμοί αποτελούν το ακρογωνιαίο λίθο της δημόσιας υγείας και ένα από τα σημαντικά προληπτικά προγράμματα που έχουν υιοθετηθεί παγκόσμια για παιδιά. Οι παιδίατροι είναι οι καλύτεροι γνώστες του αντικειμένου ενώ δυστυχώς όλοι οι άλλοι συνάδελφοι ελάχιστα γνωρίζουν για το θέμα αυτό, γιατί απλούστατα ποτέ δεν έχουν εκπαιδευτεί σε αυτό το αντικείμενο και επιπλέον δεν χρειάστηκε ποτέ να εμβολιάσουν παιδιά στο παρελθόν.  Το πιο πάνω παράδειγμα αποτελεί απλά ένα μικρό από τα πολλά που θα μπορούσα να σας παραθέσω σε σχέση με τις ικανότητες που θα πρέπει να έχει ένας επαγγελματίας υγείας για να μπορεί να παρακολουθεί παιδιά αλλά θεωρώ ότι δεν χρειάζεται να ταλαιπωρήσω τον αναγνώστη με αχρείαστες παραπομπές.

Σε ποια ηλικία θεωρείται ότι ένα παιδί έχει βιολογικά ενηλικιωθεί;

Η συντριπτική πλειοψηφία των εθνικών αλλά και διεθνών οργανισμών (Παγκόσμια οργάνωση υγείας, Ευρωπαϊκή Ακαδημία Παιδιατρικής, Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής, ο χάρτης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού  κτλ) θεωρεί ότι οποιοδήποτε άτομο μικρότερο των 18 είναι παιδί και έχει όλα τα δικαιώματα ενός παιδιού.  Άρα παιδιά θεωρούνται όλα τα άτομα από την γέννηση τους μέχρι να ολοκληρώσουν το 18^ο έτος της ζωή τους.

Έχουμε ικανό αριθμό παιδιάτρων για να παρακολουθεί όλα τα παιδιά μέχρι και την ηλικία των 18 χρόνων;

Όπως ανάφερα στην αρχή η Κύπρος έχει πληθώρα παιδιάτρων (πρώτη σε όλη την Ευρώπη). Έχουμε περίπου 250 ενεργούς παιδιάτρους. Έχουν ήδη εγγραφεί στο ΓΕΣΥ 191 και προβλέπεται ότι ο αριθμός αυτό θα αυξηθεί.

Φτάνουν για να εξυπηρετήσουν τα παιδιά μας από τη γέννηση μέχρι της ηλικία των 18 χρονών;

Αυτή τη στιγμή είναι εγγεγραμμένοι σε παιδιάτρους περίπου 142 000 παιδιά.

Παγκύπρια, δέκα περίπου παιδίατροι έχουν εγγράψει στους καταλόγους τους από  2000 - 2500 παιδιά ο κάθε ένας. Άρα οι 181 εναπομείναντες παιδίατροι που είναι ήδη εγγεγραμμένοι στο σύστημα θα πρέπει να μοιραστούν τα υπόλοιπα 119 900 παιδιά (142 400 πλην 10 Χ 2250). Άρα κατά μέσον όρο ο κάθε ένας από τους 181 παιδιάτρους θα μπορεί να εγγράψει περίπου 662 παιδιά!! 

Άρα όχι μόνο φτάνουν οι παιδίατροι που είναι μέχρι στιγμής εγγεγραμμένοι στο σύστημα αλλά φτάνουν και περισσεύουν.  

Η εφαρμογή της πρότασης αυτής δεν είναι μόνο προς το συμφέρον των παιδιών της Κύπρου αλλά και για το σύνολο των δικαιούχων που είναι εγγεγραμμένοι στο ΓΕΣΥ.

Τι θα συμβεί με την εφαρμογή της τόσο εξόφθαλμα δίκαιης πρότασης για τα παιδιά μας;

Πέραν του γεγονότος ότι τα παιδιά θα παρακολουθούνται από τον πιο κατάλληλα καταρτισμένο επαγγελματία υγείας που είναι ο παιδίατρος, θα έχουμε σημαντικά οφέλη και στην φροντίδα των ενηλίκων αφού θα αποσυμφορηθούν τα ιατρεία του προσωπικών ιατρών ενηλίκων. Όπως όλοι ξέρετε ο κόσμος διαμαρτύρεται γιατί απλά πολλές φορές δεν εξυπηρετείται άμεσα αφού πολλοί προσωπικοί ιατροί ενηλίκων λόγω του μεγάλου αριθμού ασθενών που έχουν αδυνατούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες των ασθενών τους. Τα νούμερα είναι οι αδιάψευστοι μάρτυρες.   Στο ΓΕΣΥ υπάρχουν 494 προσωπικοί ιατροί ενηλίκων και θα πρέπει να εξυπηρετήσουν περίπου 685 000 κόσμο. Δηλαδή αναλογούν περίπου 1386 ασθενείς για κάθε γιατρό. Διπλάσιοι από ότι αναλογούν σε προσωπικό ιατρό για παιδιά. Αυτή η στρέβλωση ΠΡΕΠΕΙ να διορθωθεί ΑΜΕΣΑ για το καλό του κάθε πολίτη της Κύπρου αλλά κυρίως για το καλό των παιδιών μας που είναι το μέλλον αυτού του τόπου.

Τι θα πρέπει να γίνει;

Θα πρέπει οι αρμόδιοι φορείς (ΟΑΥ, Παιδιατρική Εταιρεία Κύπρου, Υπουργείο Υγείας, οργανωμένοι γονείς κτλ) να απαιτήσουν και ταυτόχρονα να κάνουν τις απαραίτητες ενέργειες έτσι ώστε να  να δοθεί η παρακολούθηση των παιδιών 0-18 χρονών αποκλειστικά στους παιδιάτρους.

Θα πρέπει να δίνεται η ευκαιρία μιας μεταβατικής περιόδου από τα 18-22 χρόνια, έτσι ώστε ο ενήλικας πλέον να επιλέγει από μόνο τους αν θέλει γι’ αυτό το διάστημα των τεσσάρων χρόνων να συνεχίσει με τον παιδίατρο του ή να μεταπηδήσει σε προσωπικό ιατρό ενηλίκων. Αυτή είναι η πρακτική που ακολουθείται από τις χώρες όπου η πρωτοβάθμια περίθαλψη των παιδιών προσφέρεται από τους παιδιάτρους.

Είναι υποχρέωση της πολιτείας να το κάνει άμεσα αν πραγματικά ενδιαφέρεται για τα παιδιά μας, αν πραγματικά ενδιαφέρεται για το μέλλον αυτού του τόπου και αν πραγματικά ενδιαφέρεται για το κάθε πολίτη ξεχωριστά.

Δρ. Αδάμος Χατζηπαναγής

Πρόεδρος Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Παιδιατρικής

Αν. Καθηγητής Παιδιατρικής, Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου