Πνιγμός στα παιδιά – Παρολίγον πνιγμός

Το καλοκαίρι είναι η αγαπημένη εποχή των περισσότερων παιδιών.  Μέσα στο ξέφρενο ρυθμό των καλοκαιρινών διακοπών το κολύμπι στην πισίνα, τη θάλασσα ή και τη λίμνη αποτελεί πηγή διασκέδασης, χαράς και ξεγνοιασιάς. Τα δυνατά γέλια, οι χαρούμενες φωνές των παιδιών δεν πρέπει να μας παρασέρνουν και να ξεχνάμε την συνεχή επίβλεψη των παιδιών που βρίσκονται στο νερό. Ο πνιγμός ενός παιδιού συμβαίνει σιωπηλά και αστραπιαία καμιά φορά μπροστά στα μάτια μας. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πνιγμός μπορεί να συμβεί σε ένα βρέφος ακόμη και στη μπανιέρα του σπιτιού.  

Ο πνιγμός αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της Παγκόσμιας Δημόσιας Υγείας και είναι η τρίτη αιτία θανάτου λόγω ατυχήματος σε παιδιά 5-14 ετών σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας η οποία κατέγραψε 360000 θανάτους από πνιγμό κατά το έτος 2015.

Στην Κύπρο σύμφωνα με τα δεδομένα από την μονάδα επιδημιολογικής επιτήρησης του Υπουργείου Υγείας, την περίοδο 2004-2013,  ο πνιγμός ήταν η αιτία  του 16% των θανάτων που οφείλονταν σε ατυχήματα σε παιδιά 0-14 ετών.

Τι εννοούμε όταν λέμε πνιγμός;

• Σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή για την Ανάνηψη (International Liaison Committee on Resuscitation ILCOR) ο πνιγμός ορίζεται ως η κατάσταση που οδηγεί σε πτώση της αναπνευστικής λειτουργίας μετά από βύθιση σε ένα υγρό μέσο ανεξάρτητα αν το θύμα επιβιώσει ή όχι.
• Δεκάδες ορισμοί έχουν χρησιμοποιηθεί για τον πνιγμό με αποτέλεσμα την πρόκληση σύγχυσης στο κοινό αλλά και την επιστημονική κοινότητα. Μερικοί από αυτούς είναι ο «ξηρός πνιγμός», ο «υγρός πνιγμός», ο «δευτερογενής πνιγμός», ο «σιωπηλός πνιγμός», ο «παρολίγον πνιγμός εντός 24 ωρών», ο «παθητικός πνιγμός» κ.α.
• Για δεκαετίες επικράτησαν οι πιο κάτω ορισμοί:

Πνιγμός οριζόταν ο θάνατος ενός ατόμου εντός 24 ωρών μετά από βύθιση στο νερό.

Παρολίγον πνιγμός οριζόταν ένα επεισόδιο μετά από 24 ώρες βύθισης στο νερό. Το επεισόδιο απαιτούσε ιατρική φροντίδα και μπορούσε να οδηγήσει σε θάνατο ή σοβαρές επιπτώσεις.   

Ο όρος παρολίγον πνιγμός τείνει να εγκαταλειφθεί αφού ο σύγχρονος ορισμός του πνιγμού περιλαμβάνει την κατάσταση του παρολίγον πνιγμού.

Οι ορισμοί αυτοί φαίνεται ότι είναι ανεπαρκείς να περιγράψουν την τελική έκβαση ενός θύματος πνιγμού για αυτό και τείνουν να εγκαταλειφτούν από την επιστημονική κοινότητα.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις του πνιγμού;

Ο πνιγμός μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο ή σε σοβαρά προβλήματα στα όργανα του σώματος με αποτέλεσμα σοβαρή νοσηρότητα. Οι επιπτώσεις του πνιγμού οφείλονται στην έλλειψη οξυγόνου λόγω βλάβης αρχικά στον πνεύμονα.  Ακολούθως η έλλειψη οξυγόνου μπορεί να οδηγήσει σε:

• Nεφρική ανεπάρκεια,
• Διαταραχές στους ηλεκτρολύτες (μείωση του καλίου στο αίμα),
• Διαταραχές στην πηκτικότητα του αίματος,
• Καρδιακές επιπλοκές
• Νευρολογικές διαταραχές. Οι νευρολογικές διαταραχές που οφείλονται σε έλλειψη  οξυγόνου στον εγκέφαλο περιλαμβάνουν σπασμούς, διαταραχές στο επίπεδο συνείδησης, κώμα, διαταραχές της ομιλίας και της όρασης. Οι νευρολογικές διαταραχές μπορεί να είναι μόνιμες αναλόγως της διάρκειας της έλλειψης οξυγόνου.

Σημαντική επιπλοκή του πνιγμού στα παιδιά είναι επίσης η υποθερμία που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση.  

Γιατί προκαλείται έλλειψη οξυγόνου στον πνιγμό;

Το οξυγόνο που χρειάζονται οι ιστοί του σώματός μας το λαμβάνουμε από τον αέρα που αναπνέουμε.  Ο αέρας εισέρχεται στους αεροφόρους οδούς του σώματος μας και στη συνέχεια στους πνεύμονες.  Όταν οι αεροφόροι οδοί (στοματοφάρυγγας - λάρυγγας - τραχεία - βρόγχοι) ενός ατόμου βυθιστούν στο νερό τότε γίνονται τα εξής:

1. Το θύμα κρατά την αναπνοή του.
2. Προκαλείται αντανακλαστικά σπασμός του λάρυγγα. 

Την περίοδο αυτή το θύμα δεν μπορεί να αναπνεύσει με αποτέλεσμα να μην μπορεί να μεταφερθεί οξυγόνο στα όργανα του σώματος και το διοξείδιο του άνθρακα δε μπορεί να αποβληθεί από τον οργανισμό.

Τι είναι ο «ξηρός πνιγμός»;

Ο σπασμός του λάρυγγα (σε ένα ποσοστό 10-20% των θυμάτων) παραμένει μετά την εμβύθιση στο νερό με αποτέλεσμα να μην μπορεί να περάσει νερό στους πνεύμονες. Η κατάσταση αυτή είναι γνωστή ως «ξηρός πνιγμός» γιατί δεν ανευρίσκεται υγρό στους πνεύμονες κατά την νεκροψία. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και σε άτομα που έχουν καταφέρει να επιζήσουν από ένα επεισόδιο πνιγμού. Ο όρος αυτός τείνει να εγκαταλειφθεί.

Τι είναι ο «υγρός πνιγμός»;

Στις περιπτώσεις αυτές ο σπασμός του λάρυγγα υποχωρεί οπότε παραμένει ανοικτή η αεροφόρος οδός και στην ουσία το θύμα αναπνέει υγρό.

Πόσος χρόνος απαιτείται για να προκληθούν βλάβες στον οργανισμό μετά από εμβύθιση στο νερό;

• Ο χρόνος που το θύμα παραμένει κάτω από το νερό είναι καθοριστικός παράγοντας της έκβασης του θύματος γιατί καθορίζει το χρόνο που τα ζωτικά όργανα του σώματος (κυρίως η καρδιά και ο εγκέφαλος) παραμένουν χωρίς οξυγόνο.  
• Τα  θύμα χάνει τις αισθήσεις του 2 λεπτά μετά την εμβύθιση στο νερό.
• Όταν η βύθιση στο νερό διαρκέσει 4-6 λεπτά τότε αυτό οδηγεί σε μόνιμη νευρολογική βλάβη.

Χρειάζεται ιατρική εξέταση σε κάθε παιδί που είναι θύμα πνιγμού;

Κάθε παιδί που είναι θύμα πνιγμού χρειάζεται πλήρη ιατρική εξέταση έστω και εάν φαίνεται ότι δεν έχει κάποιο πρόβλημα.  Τα παιδιά που σταμάτησαν για λίγο να αναπνέουν, εισέπνευσαν νερό, έχασαν για λίγο τη συνείδησή τους,  πρέπει να παραμένουν στο νοσοκομείο για παρακολούθηση της  αναπνευστικής και καρδιακής λειτουργίας για τουλάχιστον 24 ώρες.

Τα παιδιά που επιβίωσαν μετά από καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση μπορεί να χρειαστούν οξυγόνο, διασωλήνωση και μηχανικό αερισμό σε μονάδα εντατικής θεραπείας. Παράλληλα γίνεται αντιμετώπιση της υποθερμίας και των άλλων επιπλοκών της έλλειψης οξυγόνου.

Τι είναι ο «δευτερογενής πνιγμός»;

Προσοχή ιδιαίτερα πρέπει να δοθεί στο γεγονός ότι μερικά παιδιά μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα μέχρι και 72 ώρες μετά το επεισόδιο βύθισης στο νερό. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται «δευτερογενής πνιγμός» και οφείλεται σε εισπνοή μικρής ποσότητας υγρού στους πνεύμονες που προκαλεί φλεγμονή και οίδημα. Μερικές φορές μπορεί να έχετε ακούσει να «βουίζουν» τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για την ιστορία ενός άτυχου παιδιού που πλατσούριζε στην πισίνα χαρούμενο την προηγούμενη μέρα. Οι γονείς αναφέρουν ότι κάποια στιγμή έβηξε λες και πνίγηκε. Ακολούθως έπαιζε κανονικά χωρίς πρόβλημα.  Την επόμενη μέρα έβηχε και ήταν κουρασμένο , ξάπλωσε να κοιμηθεί αλλά δυστυχώς οι γονείς το βρήκαν νεκρό στο κρεβάτι.  Όσο μακάβρια και σκληρή ακούγετε στα αυτιά σας αυτή η ιστορία ΜΠΟΡΕΙ να συμβεί.

Επομένως να έχετε στο μυαλό σας ότι αν το παιδί σας μετά από ένα επεισόδιο πνιγμού βήχει επίμονα ή έχει δυσκολία στην αναπνοή, είναι κουρασμένο και θέλει να κοιμηθεί να το μεταφέρετε άμεσα στο νοσοκομείο. 

Τι πρέπει να κάνετε σε περίπτωση που είστε αντιμέτωπος με ένα θύμα πνιγμού;

• Απομακρύνετε αμέσως το παιδί σας από το νερό και στη συνέχεια, ελέγξτε αν το παιδί αναπνέει. Εάν δεν αναπνέει  ξεκινήστε καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση. Αν δε γνωρίζετε ζητήστε βοήθεια. Αν αναπνέει το παιδί τότε βάλτε το παιδί στο πλάι και καλέστε βοήθεια.

 (δείτε σχετικό άρθρο:Πρώτες βοήθειες στα παιδιά https://www.paidiatros.com/asthenies/emergencies/protes-voethies).

• Αν κάποιος άλλος είναι παρών στο συμβάν, στείλτε τον / την να ζητήσει ιατρική βοήθεια έκτακτης ανάγκης.  Προσοχή μη χάσετε πολύτιμο χρόνο ψάχνοντας κάποιον για βοήθεια.  Αν το παιδί δεν αναπνέει, κάθε λεπτό είναι πολύτιμο και καθοριστικό για την επιβίωση και τη νευρολογική του έκβαση.
• Συγκεντρωθείτε στην καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση μέχρι το παιδί να αναπνεύσει από μόνο του. Ο εμετός από νερό που έχει καταπιεί το παιδί είναι συχνό συμβάν κατά τη διάρκεια της καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης.
• Μόνο όταν η αναπνοή του παιδιού έχει ξαναρχίσει πρέπει να σταματήσετε τις ενέργειές σας για καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση και να αναζητήσετε βοήθεια έκτακτης ανάγκης. Καλέστε το 112.  Μόλις αφιχθεί το πλήρωμα του ασθενοφόρου θα χορηγήσουν οξυγόνο, θα συνεχίσουν την καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση και θα μεταφέρουν το παιδί στο νοσοκομείο.

Συμπερασματικά ο πνιγμός αποτελεί ένα από τα συχνά και σοβαρά ατυχήματα στα παιδιά.  Ακρογωνιαίος λίθος για την αποφυγή αυτού του δυσάρεστου γεγονότος είναι η πρόληψη με βασική αρχή να μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στη θάλασσα, την πισίνα αλλά και μικρά παιδιά στην μπανιέρα. Διαβάστε επίσης σχετικά άρθρα για την ασφάλεια του παιδιού στη θάλασσα και την πισίνα (Ασφάλεια του παιδιού στη θάλασσα https://www.paidiatros.com/prolipsi/asfalia/sea-safety, Πισίνα και παιδί – Κανόνες ασφαλείας https://www.paidiatros.com/prolipsi/asfalia/pisina-paidi).