Αντιβιοτικά. Χρήση και κατάχρηση.

Το μωρό σας έχει πυρετό, πονόλαιμο και βήχα. Τρέχετε στο παιδίατρο σας για να αποκτήσετε το μαγικό αντιβιοτικό που θα κάνει το παιδί σας γρήγορα καλά. Ο παιδίατρος σας όμως δεν σας συνταγογραφεί κανένα αντιβιοτικό και επιστρέφετε στο σπίτι απογοητευμένοι. 

Τελικά ο γιατρός δεν θέλει να γίνει γρήγορα καλά το παιδί σας; Γιατί δεν σας συνταγογραφεί ένα αντιβιοτικό;

Τι είναι τα αντιβιοτικά και πως δρουν

Τα αντιβιοτικά, χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1940. Αποτελούν χωρίς καμία αμφιβολία ένας από τους μεγαλύτερους σταθμούς και ένα μεγάλο επίτευγμα της ιατρικής.

Για να καταλάβουμε όμως πώς δρουν  τα αντιβιοτικά, θα πρέπει να ξέρουμε τα δύο βασικά είδη των μικροοργανισμών  που μπορεί να προσβάλουν τον άνθρωπο και να τον κάνουν να αρρωστήσει. Είναι λοιπόν τα βακτηρίδια (Μικρόβια) και οι ιοί. Παρά το γεγονός ότι ορισμένα βακτήρια και ιοί προκαλούν ασθένειες με παρόμοια συμπτώματα, εντούτοις έχουν εντελώς διαφορετικό τρόπο με τον οποίο πολλαπλασιάζονται και μεταδίδονται.

Βακτήρια

Τα βακτήρια είναι ζωντανοί μονοκύτταροι οργανισμοί (αποτελούνται δηλαδή από ένα και μόνο κύτταρο). Τα βακτήρια βρίσκονται παντού. Στο περιβάλλον αλλά και μέσα στο ανθρώπινο σώμα.  Τα περισσότερα δεν προκαλούν καμία βλάβη. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις μπορεί να έχουν ευεργετική δράση. Ο γαλακτοβάκιλος για παράδειγμα ζει στο έντερο του ανθρώπου και είναι πολύ χρήσιμος.

Ορισμένα όμως βακτήρια όταν μπουν στο ανθρώπινο σώμα πολλαπλασιάζονται και παρεμβαίνουν σε βασικές λειτουργίες του σώματος με αποτέλεσμα να προκαλούν ασθένεια. Να σημειωθεί επίσης ότι κάποιο βακτήριο το οποίο μπορεί να ζει στο φάρυγγα ενός ατόμου χωρίς να προκαλεί κανένα απολύτως πρόβλημα (σύμπτωμα). Αν μεταδοθεί σε κάποιο άλλο άτομο υπάρχει πιθανότητα να του προκαλέσει ασθένεια.

Ιοί

Οι ιοί δεν μπορούν να ζήσουν από μόνοι τους. Είναι γενετικό υλικό, «τυλιγμένο» με πρωτεΐνη. Οι ιοί ζουν, μεγαλώνουν και αναπαράγονται μόνο αφού έχουν εισβάλει σε άλλα ζωντανά κύτταρα.  Ο οργανισμός μπορεί να διώξει ένα ιό πριν του προκαλέσει κάποια ασθένεια. Αν όμως εισβάλει στο ανθρώπινο σώμα και προκαλέσει ασθένεια τότε ο μόνος τρόπος να γίνει καλά ο ασθενής είναι να περάσει ο χρόνος που χρειάζεται για να κλείσει ο κύκλος της ασθένειας.

Τα αντιβιοτικά είναι αποτελεσματικά μόνο εναντίον των βακτηρίων. Δεν έχουν καμία απολύτως επίδραση στους ιούς.

Η υπερκατανάλωση αντιβιοτικών και η λανθασμένη χρήση τους οδηγεί στη δημιουργία ανθεκτικών μικροβίων.  

Στις 11 Δεκεμβρίου 1945, Αλέξανδρος Φλέμιγκ πήρε το νόμπελ για την σπουδαία ανακάλυψη της πενικιλίνης. Στην ομιλία του εκείνη την όμορφη βραδιά είχε προειδοποιήσει για την ανθεκτικότητα, όσο και αν σας ακούγεται παράξενο, λέγοντας τα εξής:

 «Υπάρχει ο κίνδυνος», είπε, «ο άνθρωπος στην άγνοια του, να χορηγήσει μικρότερη δόση αντιβιοτικού, εκθέτοντας τα μικρόβια σε μη θανατηφόρες ποσότητες του φαρμάκου και να καταστήσουν τα μικρόβια ανθεκτικά."

Τι σημαίνει ανθεκτικότητα μικροβίων

Τα μικρόβια «συνηθίζουν» τα αντιβιοτικά με τα οποία έρχονται σε επαφή με αποτέλεσμα να μην είναι πια δραστικά και να μην μπορούν να σκοτώσουν τα μικρόβια.

Ποιοι παράγοντες βοηθούν στην ανθεκτικότητα

1. Αχρείαστη χορήγηση αντιβιοτικών
2. Λανθασμένη χορήγηση αντιβιοτικών

1. Μικρότερη δόση
2. Λιγότερο χρόνος θεραπείας
3. Λανθασμένα μεσοδιαστήματα δόσεων

Τι μπορεί λοιπόν να προκαλέσει η αχρείαστη ή λανθασμένη χορήγηση αντιβιοτικών;

1. Κάθε φορά που τα παιδιά λαμβάνουν αντιβιοτικά διατρέχουν τον κίνδυνο να εμφανίσουν παρενέργειες, όπως στομαχικές διαταραχές, διάρροια ή ακόμα και μια πιθανή αλλεργική αντίδραση.
2. Ταυτόχρονα σκοτώνουν την φυσιολογικά χλωρίδα (μικρόβια δηλαδή που ζουν στον οργανισμό μας και βρίσκονται σε αρμονία με αυτόν).
3. Αυξάνουν την ανθεκτικότητα και έτσι την επόμενη φορά που το παιδί σας θα χρειαστεί πραγματικά ένα αντιβιοτικό τότε πιθανό να υποχρεωθεί ο γιατρός σας να του χορηγήσει κάποιο πολύ πιο «δυνατό» αντιβιοτικό.
4. Το σημαντικότερο όμως είναι η δημιουργία ανθεκτικών στελεχών. Η άσκοπη ή λανθασμένη χορήγηση αντιβιοτικών δημιουργεί μικρόβια που δεν σκοτώνονται με τα υπάρχοντα αντιβιοτικά. Τα μικρόβια αυτά διασπείρονται στην κοινότητα, από άνθρωπο σε άνθρωπο και προκαλούν μολύνσεις που μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και στο θάνατο αν δεν γίνει κατορθωτή η καταπολέμηση του βακτηρίου με τα αντιβιοτικά που έχουμε στη διάθεση μας.  Αυτό αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο πρόβλημα δημόσιας υγείας και τα κράτη έχουν σημάνει συναγερμό για να αντιμετωπίσουν αυτό το μεγάλο πρόβλημα για την κοινωνία μας.  Για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού σημαντική είναι η συνεισφορά των απλών ανθρώπων με την καλύτερη ενημέρωση τους για ορθότερη χρήση των αντιβιοτικών.

Πως μπορείτε εσείς οι γονείς να βοηθήσετε στην αντιμετώπιση του σημαντικού προβλήματος της υπερκατανάλωσης των αντιβιοτικών που οδηγεί μεταξύ άλλων και στην ανθεκτικότητα των μικροβίων

• Μην ζητάτε και μην απαιτείτε αντιβιοτικό από το παιδίατρο σας κάθε φορά που το παιδί σας είναι άρρωστο. Η συντριπτική πλειοψηφία των συχνών λοιμώξεων του παιδιού σας δεν χρειάζονται αντιβίωση γιατί οφείλεται σε ιούς. Το μόνο που χρειάζεται το παιδί σας είναι να ξεκουραστεί, να τρώει και να πίνει ικανοποιητικά και ο χρόνος είναι ο καλύτερος γιατρός.
• Αν ο παιδίατρος σας συνταγογραφήσει κάποιο αντιβιοτικό τότε να τον ρωτήσετε αμέσως: Γιατί; Από τι πάσχει το παιδί μου; Είναι ιογενής ή μικροβιακή η αρρώστια του; Με τον τρόπο αυτό θα τον προβληματίσετε και δεν θα χορηγεί αντιβιοτικό στο παιδί παρά μόνο όταν πραγματικά το χρειάζεται.
• Αν τελικά το παιδί σας χρειάζεται αντιβίωση τότε προσέξτε να ακολουθήσετε πιστά τις οδηγίες του παιδιάτρου σας.

1. Να χορηγείτε τη σωστή δόση αντιβιοτικού
2. Να χορηγείτε το αντιβιοτικό στα χρονικά διαστήματα που σας συμβούλευσε ο γιατρός (π.χ κάθε 8 ώρες και όχι όποτε εσείς θυμηθείτε).
3. Μην διακόπτετε τη χορήγηση του αντιβιοτικού μόλις το παιδί σας γίνει καλά. Να χορηγείτε το αντιβιοτικό για όσες μέρες σας συμβούλευσε ο γιατρός σας. 

Υπάρχει λόγος να έχετε αντιβιοτικό στο φαρμακείο του σπιτιού ή να το παίρνετε μαζί σας στις διακοπές;

ΟΧΙ.  Δυστυχώς πολλοί γονείς έχουν την κακή συνήθεια να έχουν ένα αντιβιοτικό στο σπίτι για «κάθε ενδεχόμενο». Αυτό αποτελεί πολύ κακή πρακτική γιατί μόνο ένας γιατρός μπορεί να κρίνει αν το παιδί χρειάζεται αντιβίωση και φυσικά η κάθε αρρώστια χρειάζεται και διαφορετικό αντιβιοτικό. Ούτε είναι σωστό να παίρνουν οι γονείς αντιβιοτικό στις διακοπές τους σε περίπτωση που το παιδί τους αρρωστήσει. Αν το παιδί αρρωστήσει στις διακοπές τότε θα πρέπει να επισκεφθούν ένα γιατρό και αυτός θα αποφασίσει αν χρειάζεται και ποιο αντιβιοτικό είναι κατάλληλο για τη συγκεκριμένη ασθένεια.

Ποιες είναι οι πιο συχνές λοιμώξεις των παιδιών και ποιες από αυτές χρειάζονται αντιβίωση;

Οι πιο συχνές λοιμώξεις των παιδιών είναι οι εξής:

1. Κοινό κρυολόγημα. Οφείλεται σε ιούς και δεν χρειάζεται σε καμία περίπτωση αντιβίωση. Η χορήγηση αντιβίωσης μόνο κακό μπορεί να προκαλέσει στο παιδί.
2. Ιογενείς λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού (Τα συμπτώματα είναι συνήθως ρινική καταρροή, βήχας και πυρετός). Είναι οι πιο συχνές μολύνσεις και δεν χρειάζονται σε καμία περίπτωση αντιβίωση.
3. Αμυγδαλίτιδα. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η αμυγδαλίτιδα οφείλεται σε ιούς. Ο γιατρός σας εξετάζοντας το παιδί μπορεί να υποψιαστεί ότι η αμυγδαλίτιδα οφείλεται σε βακτήριο οπότε θα χορηγήσει αντιβίωση. Κάποιες φορές μάλιστα μπορεί να ζητήσει να υποβληθεί το παιδί σας κάποιο τεστ για να σιγουρευτεί  ότι πάσχει από μικροβιακή  αμυγδαλίτιδα.
4. Οξεία μέση ωτίτιδα. Δεν σημαίνει ότι κάθε παιδί που πάσχει από ωτίτιδα χρειάζεται  αντιβίωση.  Για αν χορηγηθεί αντιβίωση πρέπει αν πληροί κάποια κριτήρια που κάνουν τη πιθανότητα η ωτίτιδα αυτή να είναι μικροβιακή.  Οπότε αφήστε το παιδίατρο σας να αποφασίσει να το παιδί σας χρειάζεται αντιβιοτικό και να όχι απλά ακολουθήστε τις οδηγίες σου πιστά και μην αγοράζετε από μόνοι σας αντιβιοτικά.

Είναι ξεκάθαρο λοιπόν ότι η πλειοψηφία των μολύνσεων που προσβάλλουν τα παιδιά μας οφείλεται σε ιούς και δεν χρειάζεται η χορήγηση αντιβιοτικού.

Η αλόγιστη κατανάλωση αντιβιοτικών έχει οδηγήσει σε ένα μεγάλο πρόβλημα δημόσιας υγείας που είναι η δημιουργία ανθεκτικών μικροβίων στα αντιβιοτικά.

Η δική σας συμβολή, η συμβολή των γονιών, είναι πάρα πολύ σημαντική στην αντιμετώπιση και επίλυση του προβλήματος αυτού που αφορά όλους μας.