ΚΑΙΣΑΡΙΚΗ ΤΟΜΗ: Βραχυπρόθεσμοι και μακροπρόθεσμοι πιθανοί κίνδυνοι στην υγεία των παιδιών

Είναι δυστυχώς γεγονός η αυξανόμενη τάση των καισαρικών τομών σε παγκόσμια κλίμακα τα τελευταία χρόνια.

Σύμφωνα με αναθεωρημένα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για το έτος 2018, η Κύπρος συγκρινόμενη με 22 άλλες χώρες, κατέκτησε την 1^η θέση με το εντυπωσιακά μεγάλο ποσοστό 55.4 % των γεννήσεων να γίνονται με καισαρική τομή.

Δεδομένης της αυξανόμενης αυτής συχνότητας , κρίνεται απαραίτητη η επίγνωση των πιθανών κινδύνων που εγκυμονεί η καισαρική τομή ,τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μεταγενέστερα στην υγεία των παιδιών.

Παρ΄ όλα αυτά, η καισαρική τομή πολλές φορές κρίνεται ως η ασφαλέστερη μέθοδος για τη μητέρα και το νεογνό ανάλογα με τους ενδεχόμενους παράγοντες κινδύνου ή ακόμη και σωτήρια για τη ζωή τους σε επείγουσες καταστάσεις, αποτρέποντας την περιγεννητική θνησιμότητα.

Με ποιο τρόπο μπορεί να επηρεάσει βραχυπρόθεσμα την υγεία του παιδιού η καισαρική τομή;

Κατά τη διάρκεια ενός φυσιολογικού τοκετού, το στρες που βιώνει η μητέρα, προκαλεί έκκριση ορμονών που ονομάζονται κατεχολαμίνες. Η έκθεση του νεογνού στις κατεχολαμίνες σε συνδυασμό με τις μηχανικές πιέσεις που δέχεται κατά τη διέλευση του μέσα από το γεννητικό κανάλι (κόλπος), το προετοιμάζει για την προσαρμογή του στην εξωσωματική ζωή.

Το αυξημένο ποσοστό κατεχολαμινών διεγείρει την ωρίμανση του ανοσοποιητικού συστήματος, την ωρίμανση των πνευμόνων και άλλων οργάνων, τη δημιουργία νευρώνων και την ανάπτυξη του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων - ενός «μονοπατιού» που ακολουθεί ο οργανισμός μας για να μπορεί να αλληλεπιδρά το νευρικό και το ενδοκρινικό μας σύστημα.

Σε βρέφη που γεννήθηκαν με καισαρική τομή λοιπόν, είναι σαφές πως δεν γίνονται δέκτες αυτών των ερεθισμάτων κατά τη διάρκεια του κρίσιμου παραθύρου μεταξύ ενδομήτριας και εξωσωματικής ζωής και επομένως δεν επωφελούνται από τις ευεργετικές τους ιδιότητες.

Επιπλέον, ο προγραμματισμός των καισαρικών τομών πριν την ηλικία των 39 εβδομάδων κύησης, όπως συνηθίζεται, αυξάνει τον κίνδυνο αναπνευστικών νοσημάτων και υπογλυκαιμίας λόγω ανωριμότητας των νεογνικών πνευμόνων.

Επιπρόσθετοι βραχυπρόθεσμοι κίνδυνοι που συσχετίζονται με την καισαρική τομή περιλαμβάνουν :

α) την ατοπία- κληρονομική προδιάθεση για διάφορες μορφές παθήσεων με αλλεργικό υπόβαθρο π.χ. αλλεργική ρινίτιδα, επιπεφυκίτιδα, έκζεμα, ασθματική βρογχίτιδα, άσθμα μετά από επαφή με κοινά αλλεργιογόνα.

β) αλλαγές του εντερικού μικροβιώματος, δηλαδή των απαραίτητων βακτηρίων για τη σωστή λειτουργία του πεπτικού συστήματος ειδικά τις πρώτες εβδομάδες ζωής.

Οι πιθανές αυτές επιπτώσεις θεωρούνται βραχυπρόθεσμες αφού υποχωρούν στη νεαρή παιδική ηλικία, απαιτείται όμως περαιτέρω έλεγχος για τυχόν επιρροή τους και στη μετέπειτα ζωή του παιδιού.

Mε ποιο τρόπο η καισαρική τομή επηρεάζει το μικροβίωμα του εντέρου του νεογνού και ποια η σημασία του;

Η διέλευση του νεογνού από τον κόλπο της μητέρας κατά τη διάρκεια του φυσιολογικού τοκετού, η δερματική επαφή μετά τον τοκετό, καθώς και ο θηλασμός προσφέρουν τη δυνατότητα στο νεογνό να αποικιστεί με τα «καλά»  βακτήρια της μητέρας (τα οποία συμβιώνουν με τον άνθρωπο),  τα οποία όχι μόνο δεν είναι επιβλαβή για την υγεία του αλλά αντίθετα είναι πολύ χρήσιμα για την υγεία του.

Αντιθέτως,  μελέτες έδειξαν πως τα βακτήρια του εντέρου των νεογνών που γεννήθηκαν με καισαρική τομή αντανακλούσαν το βακτηριακό περιβάλλον του νοσοκομείου στο οποίο γεννήθηκαν. Αυτό αποδίδεται στο γεγονός ότι η πρώτη επαφή του νεογνού ήταν με άσηπτο περιβάλλον και όχι με τα βακτήρια της μητέρας.

Επίσης, η πρόσθετη έκθεση των νεογνών σε αντιβιοτικά τα οποία δίνονται στη μητέρα κατά την προετοιμασία της καισαρικής τομής ή για προληπτικούς λόγους,  θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στην τροποποίηση του μικροβιακού αποικισμού του εντέρου του νεογνού.

Ο ρόλος που διαδραματίζει η μικροχλωρίδα του εντέρου είναι τεράστιος. Το μικροβίωμα του εντέρου (το σύνολο των μικροβίων που περιέχει το έντερο)  συμβάλλει στην παραγωγή ενέργειας μέσω της πέψης των τροφών και συγχρόνως συμμετέχει στη σύνθεση βιταμινών.  Παράλληλα, συνιστά ένα είδος φυσικού φραγμού, προστατεύοντας από την εισβολή ξένων «εισβολέων», πληθυσμών από μικρόβια δηλαδή, με βλαπτική δράση στον οργανισμό μας. Επίσης, το εντερικό μικροβίωμα ενισχύει την ωρίμανση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Επομένως, ο ανώμαλος αποικισμός της εντερικής οδού μπορεί να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα για την ομαλή λειτουργία τόσο του πεπτικού όσο και του ανοσοποιητικού συστήματος. Επίσης, ανοσολογικές διαταραχές που πιθανόν να προκύψουν,  οι οποίες μάλιστα μπορεί να επιμείνουν και στην ενήλικη ζωή, αυξάνουν τον κίνδυνο αυτοάνοσων νοσημάτων του πεπτικού όπως η κοιλιοκάκη και η νόσος Crohn.

Ποιες είναι οι πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της καισαρικής τομής στο παιδί;                                          

Από μελέτες  που έχουν γίνει, οι καισαρικές τομές έχουν συσχετισθεί με μεταβολικό σύνδρομο, παχυσαρκία, αυξημένη μάζα σώματος, αυξημένη αρτηριακή πίεση, διαβήτη τύπου 1, αλλαγές στην ηπατική λειτουργία και νευρολογικές νόσους στην ενήλικη πλέον ζωή των παιδιών.

Επίσης η καισαρική τομή πιθανόν να συσχετίζεται με συναισθηματικές και συμπεριφορικές αλλαγές και κατά κύριο λόγο με τις διαταραχές του αυτιστικού φάσματος και το σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας. H επιρροή της σε γνωστικό και εκπαιδευτικό επίπεδο χρήζει περαιτέρω μελέτης.